Het roept de vraag op of ook mensen – die nauw aan chimpansees verwant zijn – soms zo’n botje bezitten.
Het is een bijzonder verrassende ontdekking. Uit een onderzoek naar het hart van chimpansees blijkt dat bij sommige van deze apen een botje in het hart te vinden is. Het botje is slechts enkele millimeters groot, maar kan weleens een grote impact hebben op hun gezondheid, zo schrijven onderzoekers in het blad Scientific Reports.
Os cordis
Er zijn maar weinig diersoorten die zo’n botje in het hart – ook wel os cordis genoemd – bezitten. “De os cordis is bij sommige diersoorten – zoals vee – standaard aanwezig,” zo vertelt Catrin Rutland, verbonden aan de universiteit van Nottingham, aan Scientias.nl. Bij andere diersoorten – zoals de otter, maar ook de hond en kameel – geldt dat het soms bij dieren voorkomt. En ook chimpansees blijken het soms dus te hebben. Onduidelijk is nog waarom de ene chimpansee het wel heeft en de andere niet.
“Onze studie laat zien dat er geen correlatie is tussen of een chimpansee de os cordis heeft en zijn leeftijd of het geslacht,” stelt Rutland. Zo bleken vrouwtjes het ongeveer net zo vaak te hebben als mannetjes. En waar eerdere studies suggereerden dat een os cordis vaker voorkomt bij oudere dieren, bleek de oudste chimpansee die Rutland en collega’s bestudeerden, het juist niet te bezitten. Wat wel een rol lijkt te spelen, is de gezondheid van het hart. Zo troffen de onderzoekers het botje vaker aan in het hart van chimpansees die leden aan myocardiale fibrose, een hartaandoening die vaak onder chimpansees voorkomt en onder meer kan leiden tot hartritmestoornissen. “Ook ontdekten we os cartilago – vergelijkbaar met os cordis, maar dan gemaakt van kraakbeen in plaats van bot – aan in sommige aan myocardiale fibrose lijdende chimpansees,” vertelt Rutland. “Onze chimpansees met de ernstigste vorm van myocardiale fibrose hadden dus allemaal een os cordis of os cartilago (dat zich door de tijd heen kan ontwikkelen tot bot), terwijl de chimpansees die niet of nauwelijks aan de hartaandoening leden, geen van deze beide structuren bezaten.”
Functie
De functie van de os cordis is zowel bij chimpansees als andere diersoorten vooralsnog in nevelen gehuld. Maar het feit dat er bij de chimpansees os cartilago is aangetroffen, geeft wel iets meer inzicht in de mechanismen die leiden tot het ontstaan van het botje, zo stellen de onderzoekers. Vervolgonderzoek moet uitwijzen hoe het de gezondheid van de chimpansees precies beïnvloedt. En Rutland hoopt dat het leidt tot betere zorg voor en uiteindelijk het behoud van de bedreigde chimpansee, die zowel in het wild als in gevangenschap veel met hartproblemen te maken heeft. “Begrijpen waarom de os cordis ontstaat, hoe het botje functioneert en welke rol het speelt geeft ons meer inzicht in hoe het lichaam van chimpansees met hartziekten reageert en waarom het lichaam zo reageert. Begrijpen hoe ziekten ontstaan en wat ze veroorzaken is een belangrijk onderdeel van het behandelen en voorkomen ervan. Tot wel 77 procent van de chimpansees in dierentuinen hebben met hartproblemen te maken en we weten dat hartaandoeningen ook in het wild voorkomen en tot vroegtijdige sterfte leiden, dus het is belangrijk om deze aandoening te bestuderen.”
Mensen
Tenslotte kan het onderzoek ook nog wel eens consequenties hebben voor mensen, die vrij nauw aan chimpansees verwant zijn. Want de onderzoekers sluiten niet uit dat ook sommige mensen zo’n klein botje in het hart hebben zitten. Het is misschien lastig voor te stellen dat zo’n botje al die tijd aan onze aandacht ontsnapt is, maar Rutland legt uit dat dat niet zo vergezocht is. Bij chimpansees was het ons tot voor kort immers ook niet opgevallen. “Chimpansees die doodgaan, ondergaan vaak een autopsie, maar dit deel van het hart (waar het botje zich kan bevinden, red.), wordt vaak niet onderzocht. En datzelfde geldt voor mensen. Bovendien vereist het geavanceerde technologie om het heel kleine botje te zien en is het onwaarschijnlijk dat je het op een normale CT- of MRI-scan of röntgenfoto ziet. Het is dan ook zeker mogelijk dat mensen dit hartbotje – mogelijk in reactie op ziekte – ontwikkelen, maar dat we het nog niet gezien hebben, omdat het – net als bij chimpansees – heel klein is.” Ze wijst erop dat het botje bij de chimpansee slechts tussen de 5 en 7,8 millimeter groot is. “Nieuwe anatomische structuren worden bovendien ondanks onze omvangrijke kennis nog altijd in veel soorten – waaronder ook mensen – aangetroffen.”
Voor nu roept de opwindende ontdekking duidelijk vooral een hoop nieuwe vragen op. Rutland hoopt een aantal ervan op termijn te kunnen beantwoorden. “Ons onderzoek gaat door en we zullen proberen om te achterhalen wat de os cordis in het hart doet en hoe en waarom het botje zowel bij chimpansees als binnen andere soorten ontstaat. Natuurlijk willen we ook onderzoeken of mensen een hartbot hebben.”