Ondanks de alarmerende berichten over het wereldwijde uitsterven van soorten, is er hoop.
Uit een uitgebreid onderzoek, gepubliceerd door wetenschappers van de Universiteit van Cambridge, blijkt dat gerichte beschermingsmaatregelen daadwerkelijk werken om bedreigde diersoorten van de rand van uitsterven te redden.
De onderzoekers analyseerden gegevens van meer dan 67.000 diersoorten op de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), de meest uitgebreide inventaris van bedreigde soorten ter wereld. Ze ontdekten dat bijna alle soorten die verbeteringen toonden in hun status, baat hadden bij actieve beschermingsmaatregelen. Toch wordt er nog niet genoeg gedaan om veel bedreigde diersoorten te beschermen. Als je de studie in twee zinnen zou kunnen samenvatten: het goede nieuws is dus dat we weten hoe we soorten kunnen redden. Het slechte nieuws is dat we veel meer moeten doen.
Succesverhalen vooral op eilanden
De wetenschappers ontdekten dat soorten die herstellen vooral op eilanden leven, zoals Mauritius, Nieuw-Zeeland en de Seychellen. Eilanden vormen een ideale omgeving voor natuurbescherming omdat bedreigingen er beter beheersbaar zijn dan op het vasteland. Een goed voorbeeld is de Mauritiaanse valk, die van slechts vier exemplaren in het wild groeide naar meer dan 250 vogels. Door intensieve fokprogramma’s en het bestrijden van invasieve roofdieren kon deze soort worden gered van de ondergang.
Wat werkt het beste?
De studie laat zien dat verschillende strategieën bijdragen aan het herstel van bedreigde soorten. Zo blijkt het herintroduceren van dieren in gebieden waar ze zijn verdwenen effectief te werken, net als het opstellen van soortgerichte beschermingsplannen. Ook het bestrijden van invasieve soorten, met name op eilanden, en het beschermen van leefgebieden via natuurreservaten zijn belangrijke maatregelen. Voor amfibieën blijken vooral beschermde gebieden en goed beheer cruciaal, terwijl vogels en zoogdieren meer profiteren van gerichte acties zoals fokprogramma’s.
De strijd is nog niet gewonnen
Hoewel het onderzoek reden geeft voor optimisme, toont het ook aan dat er nog veel werk te doen is. Voor elke soort die verbetert, gaan er zes achteruit. Van de 201 soorten zoogdieren, vogels en amfibieën die verbeterden in status sinds 1980, is er bovendien geen enkele die volledig is hersteld van bijna-uitsterven naar een gezonde populatie.
Met andere woorden: we kunnen uitsterven voorkomen, maar volledig herstel is zeldzaam.
Dilemma’s bij natuurbescherming
Niet alle diergroepen krijgen dezelfde aandacht. Gewervelde dieren, vooral vogels en zoogdieren, ontvangen veel meer beschermingsmaatregelen dan bijvoorbeeld vissen, libellen of kreeftachtigen. En van de bedreigde soorten heeft 41 procent nog helemaal geen beschermingsmaatregelen. Beschermde gebieden, de meest voorkomende maatregel, zijn vaak niet genoeg. De onderzoekers waarschuwen dat deze gebieden niet altijd effectief worden beheerd of slechts een klein deel van het leefgebied van een soort dekken.
Opschalen noodzakelijk
De wetenschappers zeggen dat huidige inspanningen moeten worden uitgebreid om effectief te zijn voor meer soorten. Ze pleiten voor een ambitieuze, gecoördineerde opschaling van natuurbeschermingsinspanningen om te voldoen aan de doelstellingen van het in 2022 aangenomen Wereldwijd Biodiversiteitskader, dat zich richt op het stoppen en omkeren van biodiversiteitsverlies. Vooral voor dieren met grote leefgebieden zijn ingrijpende maatregelen nodig.
Het onderzoek bewijst dat natuurbescherming werkt als we er voldoende middelen en aandacht aan besteden. Nu is de uitdaging om deze successen uit te breiden naar meer soorten en gebieden, voordat het te laat is.
