Snel vaccineren én afstand houden beste wapen tegen coronavariant die aan vaccins ontsnapt

Je moet er niet aan denken: een coronavariant waar onze vaccins niets tegen aanrichten. Hoe voorkomen we dat zo’n mutant ontstaat?

Wat de coronapandemie betreft, zijn we in rustiger vaarwater beland. Het aantal nieuwe besmettingen per dag is over zijn hoogtepunt en de meeste maatregelen zijn versoepeld. Maar ja, wat als er een nieuwe variant opduikt die zich niets aantrekt van de vaccins? Dan zouden we zomaar terug bij af kunnen zijn.

Wat is de beste manier om dat rampscenario te voorkomen? Op die vraag stortte een team van Israëlische, Duitse en Amerikaanse wetenschappers zich. Hun conclusie, gepubliceerd in Nature Human Behaviour: zo snel mogelijk iedereen vaccineren en ondertussen afstand blijven houden, biedt de kleinste kans op een variant die resistent is tegen het vaccin.

Versimpelingen

Het team baseerde zich op data uit Israël, de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Brazilië, Frankrijk en Duitsland. Die gegevens stopten ze in een wiskundig model dat rekening hield met het aantal mensen dat gevaccineerd is en de mate van social distancing, die zich aanpaste aan het aantal besmettingen. Vervolgens bekeken ze hoe groot de kans was dat een variant opkwam die zich veel minder of niets van de vaccins aantrok.

Om hun berekeningen behapbaar te houden, versimpelden de onderzoekers wel een aantal zaken. Ze namen bijvoorbeeld aan dat de oorspronkelijke en de nieuwe coronavariant precies even dodelijk zijn, dat alle vaccins uit een enkele dosis bestaan, en dat een vaccin precies even goed beschermt tegen een nieuwe variant als een eerdere infectie.

Ook de invloed van seizoenen op het virus en het feit dat de bescherming die een vaccin biedt langzaam afneemt, zaten niet in de aanvankelijke berekeningen. Sommige van die versimpelingen namen de onderzoekers zelf al onder de loep door hun model uit te breiden. Andere zullen toekomstige studies moeten tackelen.

De conclusie van het huidige onderzoek, zo schrijven de onderzoekers, is dat “als je traag vaccineert, vaccin-resistentie waarschijnlijk is, zelfs als de mensen afstand blijven houden”. Vaccineer je snel én blijf je ondertussen aan social distancing doen, “dan kan de opkomst van mutanten worden voorkomen”.

Worstcasescenario

Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie aan het Amsterdam UMC, kan zich vinden in de eindconclusie van de onderzoekers. Wel vraagt ze zich af hoeveel praktische waarde die heeft. “Het kost nu eenmaal tijd om een vaccin te maken en uit te rollen. Zelfs met het recordtempo waarmee de coronavaccins zijn ontwikkeld, duurde het anderhalf jaar voordat het grootste deel van Nederland was gevaccineerd.”

Verder merkt Van Egmond op dat veel mutanten zijn ontstaan voordat er grootschalig werd gevaccineerd. “Zelfs vroege vormen van omikron, die er het beste in slaagt ons afweersysteem te ontwijken na vaccinatie of infectie, zijn waarschijnlijk al in de begintijd van de pandemie ontstaan.”

Ook worden vaccin-resistente varianten volgens haar inmiddels niet meer gezien als het meest waarschijnlijke scenario, maar meer als een worstcasescenario. “We zijn inmiddels al een aantal varianten verder en de vaccins beschermen nog steeds goed tegen ernstige ziekte. Al kan dat natuurlijk nog veranderen; we kunnen niet in de toekomst kijken.”

Westers perspectief

Van Egmonds voornaamste bezwaar is dat de studie heel erg geschreven is vanuit de westerse situatie. “Een nieuwe, resistente variant kan in theorie overal ontstaan, maar de kans is het grootst bij individuen met een gecompromitteerd immuunstelsel – bijvoorbeeld mensen met hiv in Afrika. En daar zijn vaccinatiecampagnes lastiger voor elkaar te krijgen, terwijl social distancing een verlies betekent van inkomsten die nodig zijn om te overleven.”

Dat een groot deel van de wereld nog niet gevaccineerd is, is ook de onderzoekers zelf een doorn in het oog. “Onze resultaten benadrukken het belang van een wereldwijde inspanning om zoveel mogelijk individuen snel te vaccineren, vooral in dichtbevolkte landen met weinig toegang tot vaccins”, besluiten ze hun artikel.

Bronmateriaal

"Evolution of resistance to COVID-19 vaccination with dynamic social distancing" - Nature Human Behaviour

Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie Amsterdam UMC
Afbeelding bovenaan dit artikel: Gustavo Fring via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd