Harde ijsplaten leiden smeltwater rechtstreeks naar de oceaan, waardoor de zeespiegel tegen het einde van de eeuw met wel 7 centimeter kan stijgen.
De ijskap van Groenland bestaat uit verschillende complexe lagen. Elke winter valt er verse sneeuw en oude sneeuw wordt langzaam samengedrukt tot ijs. In de zomer smelt er slechts een gedeelte van de sneeuw die later dunne ‘ijsschijven’ van slechts een centimeter of twee dik vormen. Normaal gesproken sijpelt smeltwater langs deze schijven naar beneden en verdwijnt vervolgens in de bodem. Maar onderzoekers hebben nu een andere en zorgwekkende trend waargenomen met grote gevolgen voor de zeespiegel.
Smeltwater
Onderzoekers zijn er in een nieuwe studie erachter gekomen dat er steeds vaker dikke en ondoordringbare ijsplaten op Groenland ontstaan. Hierdoor kan het smeltwater niet langer in de bodem verdwijnen en wordt daarvoor in de plaats door de platen naar de zee vervoerd. Op dit moment zijn de gevolgen daarvan nog te overzien. Zo stellen de onderzoekers dat de afvoer van het smeltwater naar de oceaan op dit moment minder dan een millimeter aan de zeespiegel heeft bijgedragen. Maar als de ijsplaten blijven uitzetten kan dat weleens drastisch veranderen.
Zeespiegelstijging
De onderzoekers voorspellen dat als Groenland verder opwarmt er aan het oppervlak dikke ijsplaten tussen de 1 en 16 meter dik kunnen ontstaan. Smeltwater kan hier met geen mogelijkheid doorheen zakken, waardoor het bergafwaarts glijdt en uiteindelijk in de oceaan verdwijnt. Het betekent dat we rekening moeten houden met een aanzienlijke zeespiegelstijging van misschien wel zeven centimeter tegen het einde van de eeuw (zie kader). En dit komt bovenop de al bekende zeespiegelstijging veroorzaakt door bijvoorbeeld afkalvende ijsbergen. “Zelfs onder gematigde klimaatscenario’s kunnen de ijsplaten zorgen voor een verdubbeling van de afvoer van het smeltwater tegen 2100,” zegt onderzoeker Mike MacFerrin. “Bij een scenario met hoge emissies is die afvoer bijna drie keer zo groot.”
In 2000 was de ‘afvoerzone’ – de regio van de ijskap waar de afvoer bijdraagt aan de stijging van de zeespiegel – ongeveer net zo groot als de staat New Mexico in de Verenigde Staten. Tussen 2001 en 2013 hebben ijsplaten deze zone vergroot met ongeveer 65.000 km2. Dat is gemiddeld het tempo van twee American football velden per minuut. Als de temperatuur verder stijgt en de ijsplaten blijven groeien, zal de afvoerzone zich tegen 2100 – onder een gematigd klimaatscenario – verder uitbreiden met ongeveer de grootte van de staat Colorado. De zeespiegel zou hierdoor ongeveer 7 tot 33 mm stijgen. Als we echter niets doen om onze emissies terug te dringen zal de afvoerzone tegen het einde van de eeuw met de grootte van de staat Texas kunnen toenemen. Dit heeft een stijging van de zeespiegel van wel 17 tot 74 mm tot gevolg.
IJsplaten
De onderzoekers ontdekten de ijsplaten eigenlijk per ongeluk in 2012, toen ze in plaats van dunne ijsschijven grote stukken hard ijs aantroffen in hun verzamelde monsters. “We hadden zoiets nog nooit gezien,” herinnert MacFerrin zich. Sinds deze ontdekking besloot het team de ijsplaten verder te onderzoeken. Hiervoor gebruikten ze onder andere radars die ze op hun sneeuwscooters achter zich aan sleepten. Op die manier probeerden ze de omvang van de platen verder in kaart te brengen. Ook gebruikten ze data van NASA en klimaatmodellen om te begrijpen hoe de platen de afgelopen decennia zijn uitgebreid en om voorspellingen te maken van de toekomst. “Naarmate het klimaat warmer wordt, zullen deze ijsplaten blijven groeien,” concludeert onderzoeker Mahsa Moussavi. “Het is eigenlijk een sneeuwbaleffect. Hoe meer het ijs smelt, hoe verder de ijsplaten zich uitbreiden, waardoor er weer meer ijs smelt waardoor er weer meer meer ijsplaten ontstaan.”
Het ziet er op dit moment helaas niet naar uit dat de smelt op Groenland snel stopt. Afgelopen zomer was het bijvoorbeeld bijzonder warm en zonnig op Groenland. De hittegolf die Europa teisterde – en in ons land het nationaal hitterecord flink aanscherpte – vertrok vervolgens naar Groenland. In de maand juli kwijnde er mede om die reden wel 197 miljard ton ijs weg. “Tussen 1981 en 2010 raakte de ijskap in de maand juli gemiddeld 142,7 miljard ton ijs kwijt, dus dit jaar ligt het massaverlies bijna 30% hoger,” vertelde klimatoloog Ruth Mottram destijds. Het belooft weinig goeds. Want als we geen actie ondernemen, zal de Groenlandse ijskap over 1000 jaar waarschijnlijk volledig verdwenen zijn.
