Smeltende Alaskaanse gletsjer zou binnenkort zomaar een mega-tsunami kunnen ontketenen

De resulterende golven zouden wel honderden meters hoog kunnen reiken en een groot gevaar kunnen vormen.

In Alaska vinden we de prachtige Barry gletsjer die uitmondt in de Barry Arm fjord. Maar het gebied is sterk onderhevig aan verandering. De smeltende gletsjer trekt zich namelijk steeds verder terug. En als dat nog een tijdje zo doorgaat, zou er zomaar een gigantische tsunami ontketend kunnen worden. “Lokale gemeenschappen, vissers, kajakkers en toeristen lopen gevaar,” waarschuwt Chunli Dai in een interview met Scientias.nl.

Breuk
Tijdens het kajakken merkte een voorbijganger enkele vreemde breuken op in één van de kliffen langs de fjord. En daar wilde Dai wel eens het fijne van weten. Met behulp van verschillende satellietgegevens – waaronder een decennialange reeks Landsat-afbeeldingen – ontdekte ze iets alarmerends: de gehele berghelling was namelijk langzaam en subtiel aan het verschuiven. “Met het brede perspectief van Landsat is de verschuiving van de helling niet te missen,” zegt Dai. “Je kunt een heel gedeelte van de berg in de richting van het water zien glijden.”

Versneld
Met terugwerkende kracht besloten de onderzoekers er oudere satellietbeelden en luchtfoto’s op na te slaan. Hieruit blijkt dat de helling minstens vijftig jaar geleden al begon te verschuiven. Dit proces versnelde vervolgens tussen 2009 en 2015, net toen de voorkant van de Barry gletsjer zich terugtrok. “De aardverschuiving is ondertussen al meer dan 20 jaar aan de gang,” zegt Dai. “En niemand die iets heeft opgemerkt, ondanks de steeds toenemende satellietgegevens en de steeds groter wordende computerdata.” De verschuiving van de berghelling is waarschijnlijk versneld omdat de gletsjer, die de bodem van de helling ondersteunt, zich begon terug te trekken. En doordat klimaatverandering ervoor zorgt dat het ijs smelt, kan de helling vrij bewegen.

Zo zit het
Wat er dus precies aan de hand is? De Barry gletsjer is – net zoals vele andere gletsjers op aarde – door toedoen van klimaatverandering rap aan het smelten, waardoor hij zich steeds verder terugtrekt. Omdat deze gletsjer de bodem van de aan de zijkant gelegen berghelling ondersteunt, komt dit gedeelte steeds verder bloot te liggen. En zodra de gehele berghelling door niets meer wordt tegengehouden, kan deze naar beneden storten en zo de fjord in vallen (zie ook de afbeelding hieronder).

Foto van de Barry gletsjer en de dreigende aardverschuivingen. Afbeelding: Gabe Wolken

Mega-tsunami
Als de gigantische, maar langzaam bewegende landmassa plotseling in het smalle fjord verdwijnt, kan dit omvangrijke gevolgen hebben. Dit zal namelijk een extreem grote tsunami kunnen ontketenen. “In het begin was het moeilijk te geloven,” zegt Dai. “Maar op basis van de hoogte van de afzetting boven het water, het volume van het land dat wegglijdt en de hoek van de helling, hebben we berekend dat de instorting zestien keer meer puin en elf keer meer energie zou vrijgeven dan de aardverschuiving in het Alaskaanse Lituya Bay die in 1958 voor een enorme tsunami zorgde.” De onderzoekers ontdekten dat als de gehele onstabiele landmassa in de fjord valt, er een mega-tsunami ontstaat die maar liefst 300 meter hoog kan reiken. Vijftig kilometer ten noordoosten van de gletsjer bevindt zich bovendien de Alaskaanse plaats Whittier. “Hier kunnen de golven zelfs nog 10 meter hoog worden,” vertelt Dai aan Scientias.nl. “Bovendien zullen er gevaarlijke tsunami-golven over het grotere gebied in Prince William Sound slaan.”

Over Lituya Bay
Op 9 juli 1958 vond er in het Alaskaanse plaatsje Lituya Bay een grote aardbeving plaats met een magnitude van 7,8. De aardbeving veroorzaakte een enorme rotsverschuiving waardoor miljoenen kubieke meters rots in het nabijgelegen fjord stortten. De plotselinge verplaatsing van water zorgde voor een immense tsunami, wat resulteerde in de hoogste golf die ooit in de moderne geschiedenis is gemeten. Zo bereikte de golf een hoogte van maar liefst 518,16 meter! Ooggetuigen vergeleken de gebeurtenis met een atoombomexplosie. Het water overspoelde grote stukken van de baai en miljoenen bomen werden ontworteld en weggevaagd.

Volgens Dai lopen lokale gemeenschappen, vissers, kajakkers en toeristen gevaar. “Het gebied is een populaire toeristische attractie,” vertelt ze. “Er komen cruiseschepen langs met 5000 mensen aan boord. De potentiële tsunami kan waterwanden van meer dan 100 meter hoog veroorzaken en stromingen in werking zetten die zich met een snelheid van 20 meter per seconde voortbewegen. De tsunami zal dus een grote bedreiging vormen voor de lokale bevolking en toeristen.”

Wanneer?
De grote vraag is natuurlijk wanneer we deze mega-tsunami kunnen verwachten. Dat zou volgens de onderzoekers op ieder moment, ergens in de komende twee decennia, kunnen gebeuren. “Het is echter erg lastig in te schatten wanneer het plaats zal vinden en zelfs of het echt in het verschiet ligt,” zegt Dai. “Er zijn gevallen bekend waarbij catastrofale gebeurtenissen al na tien jaar plaatsvinden, maar ook gevallen waarbij hellingen al meer dan 100 jaar langzaam bewegen maar nog steeds ergens achter blijven haken. Als echter de gehele onstabiele rotsmassa – met een oppervlakte van 3,5 km2 een volume van 455 miljoen m3 – nabij het Barry Arm fjord naar beneden stort, valt een tsunami niet te voorkomen.”

Het onderzoek vestigt de aandacht op de opkomende gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering, zoals smeltende gletsjers, aardverschuivingen en tsunami’s. “Omdat gletsjers over de hele wereld zich snel terugtrekken als reactie op de opwarming van de aarde, wordt de kans op aardverschuivingen langs berghellingen vergroot,” zegt Dai. “Mensen moeten zich bewust zijn van, en zich voorbereiden op, deze aankomende gevaren. Mogelijk bestaan er meer soortgelijke aardverschuivingen die in kustgebieden tsunami’s kunnen veroorzaken. Het is mogelijk aan wetenschappers om deze aardverschuivingen aan het licht te brengen, ons fundamentele begrip erover te vergroten en instrumenten te ontwikkelen om dergelijke gebeurtenissen nauwgezet te volgen. Vervolgens is het aan beleidsmakers om de wetenschap naar de praktijk te vertalen. Zo zouden er programma’s opgestart moeten worden om mensen te trainen en ze te leren hoe ze moeten reageren in het geval een tsunami op het toneel verschijnt, vergelijkbaar met de bekende brandoefeningen.”

Bronmateriaal

"The Specter of a Mega-Tsunami in Alaska" - NASA Earth Observatory

Interview met Chunli Dai

Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA Earth Observatory

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd