Het ijs op de Noordpool smelt in recordtempo. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de directe omgeving, het beïnvloedt zelfs het weer duizenden kilometers verderop.
Onderzoekers van het Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) hebben het verlies aan Noordpoolijs geïsoleerd bekeken, dus los van andere factoren, zoals stijgende temperaturen. Ze ontdekten dat door de afname van het poolijs het klimaat in diverse werelddelen al binnen een tiental jaren kan veranderen. Zo wordt het in het zuidwesten van de Verenigde Staten, met name in Californië, gemiddeld droger, vooral in de winter. In Spanje en Portugal wordt het in de winter juist natter.
Kortetermijneffecten
Eerder keken onderzoekers vooral naar langetermijneffecten – op een schaal van eeuwen – van het verlies van Arctisch zee-ijs. En als ze al naar de korte termijn keken was dat met modellen die kunstmatig warmte creëerden om het zee-ijs te laten smelten, terwijl dat mogelijk juist invloed heeft op de gesimuleerde reactie. Weer andere studies hebben de Antarctische en Arctische ijsbedekking tegelijkertijd veranderd, waardoor het moeilijk is om hun afzonderlijke bijdragen te onderscheiden.
Maar de onderzoekers uit Barcelona zijn erin geslaagd om een methode te ontwikkelen, die specifiek keek naar de impact van het verlies van Noordpoolijs zonder warmte toe te voegen. “We hebben ons bovendien gericht op de impact die zich binnen enkele decennia ontwikkelt”, legt hoofdonderzoeker Ivana Cvijanovic uit.
Het albedo-effect
Het team gebruikte drie modellen met een verschillend niveau van complexiteit. In elk model voerden ze twee sets simulaties uit, één met de huidige hoeveelheid zee-ijs in het noordpoolgebied en één met een aanzienlijk verminderde hoeveelheid ijs.
Het verdwijnen van zee-ijs vermindert het albedo-effect, dat wil zeggen de mate waarin het ijs van de Noordelijke IJszee zonnestralen reflecteert (wat een afkoelend effect heeft). Het vermindert ook de isolatie tussen de atmosfeer en het oceaanoppervlak en het beïnvloedt het zoutgehalte van het water. Deze lokale veranderingen zorgen op hun beurt voor een verscheidenheid aan atmosferische en oceanische effecten die zich tot ver buiten het Noordpoolgebied kunnen verspreiden.
Voorzichtige conclusies
Het gaat de onderzoekers te ver om te concluderen dat het de komende jaren minder regent in Californië en meer in Spanje, omdat er naast het verlies van ijs in het noordpoolgebied nog veel andere factoren beïnvloed worden door de uitstoot van broeikasgassen. Denk aan feedbackloops en circulatieveranderingen in de atmosfeer en de oceanen, verlies van Antarctisch zee-ijs en feedbacks van vegetatie. “Maar hoe dan ook zal het begrijpen van de invloed van dit fenomeen afzonderlijk ons helpen om wereldwijde voorspellingen te verfijnen”, reageert onderzoeker Desislava Petrova. En misschien niet volgend jaar, maar wel binnen afzienbare tijd kun je mogelijk de effecten zien van het verlies aan Noordpoolijs, in de vorm van meer regen in de Spaanse winter en minder in Californië.
Gezien de bosbranden in Californië lijkt iets van de conclusies van de onderzoekers nu al terug te zien in real life, zo stellen ze ook zelf. “Ondanks alle verschillende invloeden in het klimaatsysteem van onze planeet, is het interessant om op te merken dat de anomalieën in de atmosferische circulatiepatronen van de afgelopen decennia enkele opvallende overeenkomsten vertonen met de patronen die in onze studie zijn gesimuleerd, met name gebeurtenissen zoals de Californische droogte van 2012-2016”, besluit Ivana Cvijanovic.
Eerder schreven we al over 27 feedbackloops die de klimaatcrisis kunnen verergeren. In de klimaatwetenschap is een feedbackloop een door de opwarming veroorzaakte verandering, die een proces in gang zet dat tot nog meer opwarming leidt, wat vervolgens weer die verandering verergert. Bekendste voorbeeld is de temperatuurstijging op de Noordpool, die leidt tot het smelten van zee-ijs. Dat zorgt weer voor een verdere opwarming doordat zeewater zonlicht absorbeert in plaats van reflecteert, waardoor er weer meer ijs gaat smelten. Maar lang niet alle feedbackloops zijn even bekend. “Klimaatverandering kan bijvoorbeeld ook leiden tot insectenuitbraken, die schade toebrengen aan bossen, waardoor er minder CO2 kan worden opgeslagen door bomen. De opwarming kan eveneens een verslechtering van kustecosystemen veroorzaken, waardoor mangroves verdwijnen, die dan dus ook weer minder CO2 kunnen opslaan. Omdat de feedbacks zo complex zijn, is het lastig om nauwkeurig te bepalen wat de effecten zijn in klimaatmodellen”, aldus een van de onderzoekers destijds.
