Te weinig slapen is niet goed en nachtdiensten zijn ook ongezond, dat wisten we al wel. Vooral het immuunsysteem heeft er zwaar onder te lijden, zo blijkt wederom uit Noors onderzoek onder ruim 1300 verpleegkundigen.
De zorgmedewerkers die onregelmatige diensten draaiden of te weinig sliepen, werden beduidend vaker ziek. Het blijkt met name de kans op infecties zoals verkoudheid, bronchitis en maagdarmontstekingen flink te vergroten.
Het team van de Universiteit van Bergen laat in hun studie zien dat een goed slaapritme en slim roosteren een grote invloed kunnen hebben op de gezondheid van het zorgpersoneel. “Deze resultaten maken duidelijk dat we meer kunnen en moeten doen om het infectierisico onder zorgmedewerkers te verkleinen”, zegt Siri Waage, coördinator bij het Noorse Competentiecentrum voor Slaapstoornissen. “Onregelmatige diensten en slaaptekort verzwakken niet alleen het immuunsysteem van verpleegkundigen, het leidt er ook toe dat medewerkers niet de beste zorg kunnen leveren aan hun patiënten.”
Meer slaaptekort, meer infecties
De onderzoekers analyseerden gegevens uit de Survey of Shift work, Sleep and Health (SUSSH), verzameld in 2018. De deelnemers – voornamelijk vrouwen met een leeftijd van gemiddeld 42 jaar – gaven aan hoeveel slaap ze nodig hadden, hoeveel ze daadwerkelijk sliepen en hoe vaak ze in de afgelopen drie maanden ziek waren geweest.
De resultaten lieten niets aan de verbeelding over. Het verband tussen slaaptekort en infectierisico is recht evenredig en komt duidelijk naar voren in de data. Verpleegkundigen die per nacht een tot twee uur minder sliepen dan nodig (matig slaaptekort), liepen een derde meer kans op een verkoudheid. Bij een slaaptekort van meer dan twee uur (ernstig slaaptekort) verdubbelde het risico op verkoudheid. De kans op bronchitis of longontsteking steeg met bijna 130 procent bij matig slaaptekort en met bijna 290 procent bij ernstig slaaptekort. Ook bijholteontstekingen en maagdarminfecties kwamen vaker voor bij verpleegkundigen die te weinig slaap kregen. Nachtdiensten bleken eveneens samen te hangen met een grotere kans op verkoudheid, maar niet met de andere infecties. Kort slapen is dus erger dan ’s nachts werken, zo lijkt het.
Roosterbeheer
De onderzoekers adviseren naar de roosters te kijken en slimmer te plannen. Volgens het team zijn zorgmedewerkers gebaat bij beter georganiseerde roosters. “Bijvoorbeeld door het aantal opeenvolgende nachtdiensten te beperken en voldoende hersteltijd in te bouwen”, zegt onderzoeker Ståle Pallesen, hoogleraar psychologie en slaaponderzoek aan de Universiteit van Bergen. Bewustwording over het belang van slaap en de effecten op het immuunsysteem kan ook helpen. Daarnaast schrijven de wetenschappers dat regelmatige gezondheidscontroles en vaccinaties voor het zorgpersoneel een nuttige bijdrage kunnen leveren. Op deze manier blijven de verpleegkundigen gezonder, is er minder ziekteverzuim en worden de patiënten optimaal verzorgd.
Het onderzoek is gebaseerd op een grote groep verpleegkundigen. Dit maakt de resultaten betrouwbaar voor deze beroepsgroep. De onderzoekers maken wel een paar kanttekeningen bij hun verhaal: het is niet zeker of de bevindingen ook in dezelfde mate gelden voor mannen, jongere zorgmedewerkers of andere beroepen. Ook is belangrijk om te vermelden dat het onderzoek in het voorjaar werd uitgevoerd, buiten het griepseizoen. Dit heeft mogelijk invloed gehad op de infectiecijfers en de risicopercentages in de studie. Mogelijk zijn de gevolgen van nachtdiensten en slaaptekort in de winter, als de griep en andere virussen rondgaan, nog groter.
