Tijdens de coronapandemie maakten veel ouders zich zorgen over de schooldagen die kinderen moesten missen. Nu blijkt dat ze thuis juist veel minder stress hadden dan op school. Bij terugkeer naar de klas ontstond er zelfs een piek in het aantal psychische noodsituaties, blijkt uit Italiaans onderzoek.
Al langer zijn er zorgen over de rol van school bij psychische problemen van jongeren, vooral omdat ze steeds vaker, steeds ernstigere geestelijke klachten hebben. Ook de zelfmoordcijfers stijgen. Bij lokale onderzoekjes in de VS en het Verenigd Koninkrijk is er al een verband gevonden tussen schooldagen en een hoger aantal psychiatrische bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH) door jongeren. Daarbij ging het vooral om zelfbeschadiging en agressie. Maar een echt verband is nog niet zo gemakkelijk aan te tonen, omdat jongeren vrijwel het hele jaar door naar school gaan.
Vooral meisjes kwetsbaar
Behalve dus in coronatijd. En zeker in het zwaar getroffen Italië waren de lockdowns lang. De onderzoekers roken dus hun kans om nu eens echt goed te kijken naar wat school met de Italiaanse jongeren deed. Ze besloten de bezoeken aan de spoedeisende hulp voor, tijdens en na de coronapandemie te vergelijken. En wat bleek: het heropenen van de scholen leidde tot een flinke toename van het aantal psychiatrische bezoeken aan de SEH. Vooral bij vrouwelijke adolescenten en bij SEH-bezoeken vanwege zelfmoordgedachten en -pogingen was het verband met school sterk. Wat ook opviel: met name jongens die uit lagere sociaaleconomische klassen afkomstig waren, brachten meer bezoeken aan de SEH bij terugkeer naar school.
“Over het algemeen was het aantal psychiatrische spoedbezoeken in 2021 ongeveer 50 procent hoger dan in 2019. Voor anorexia en suïcidaal gedrag lag dat aantal zelfs bijna drie keer hoger. Vooral adolescente meisjes zijn kwetsbaar”, vertelt onderzoeker Benedetto Vitiello aan Scientias.nl. Hij is professor in de kinder- en jeugdneuropsychiatrie aan de Universiteit van Turijn.
Niet alleen tijdens de coronapandemie, ook tijdens de gewone schoolvakanties is er een verband. “Schoolvrije periodes, allemaal, ook buiten de zomer, werden geassocieerd met minder bezoeken aan de spoedeisende hulp”, aldus Vitiello. Dat bevestigt dat bijvoorbeeld coronastress geen bepalende factor is. “Het kan niet worden uitgesloten dat dit heeft bijgedragen, maar het lijkt erg onwaarschijnlijk dat het de resultaten volledig verklaart.”
School als bron van stress
De sterke stijging van onder meer eetstoornissen en zelfmoordgedachten en -pogingen komt overeen met cijfers uit andere landen en met eerdere studies naar een link tussen de schoolkalender en psychiatrische SEH-bezoeken. School is de belangrijkste plek voor contact met leeftijdsgenoten, het aanleren van sociaal gedrag en uiteraard het vergaren van kennis. Maar hoewel het cruciaal is voor socialisatie en zelfverwezenlijking is het tegelijkertijd ook een bron van stress voor kwetsbare jongeren. Dat verbaasde de professor. “Ik ben erg verrast dat school zo duidelijk lijkt te zijn gekoppeld aan meer stress.”
Druk van ouders
Onduidelijk is wat de meeste stress veroorzaakt: sociale factoren als pesten en conflicten of academische stress door bijvoorbeeld cijfers en examens. Het is dus ook lastig om verklaringen te noemen. Het kan zijn dat de academische druk is toegenomen de afgelopen jaren, maar daar is – in ieder geval in Italië – weinig bewijs voor. Een andere verklaring is dat jongeren minder veerkrachtig zijn dan vroeger. Door sociale media staan ze minder in direct contact met anderen en door hun vrije opvoeding leren ze minder om door te zetten als het lastig wordt.
Maar dat zijn allemaal nog niet onderzochte aannames. Wat wel is bewezen is dat het openen van de scholen na een langere periode van sluiting leidt tot een acute toename van het aantal psychiatrische noodgevallen. De resultaten ondersteunen daarmee de opvatting dat school een belangrijke bron van stress is voor jongeren. Nu is het belangrijk om te onderzoeken welke factoren dit veroorzaken. Denk aan prestatiedruk, individuele kwetsbaarheden, verwachtingen van ouders en sociale stress door interactie met leeftijdsgenoten.
