Als we allemaal zoveel CO2 zouden uitstoten als een gemiddelde Afrikaan was er geen klimaatprobleem. Maar ook binnen westerse landen zijn de verschillen groot: de 10 procent rijkste Amerikanen is goed voor 40 procent van alle uitstoot van broeikasgassen in de VS.
De studie van de University of Massachusetts Amherst is de eerste die een verband legt tussen inkomen en de uitstoot die nodig is om dat inkomen te genereren.
Consuminderen
Al heel lang weten we dat onze consumptie – het voedsel dat we eten, de auto’s die we rijden en alle spullen die we kopen – CO2-uitstoot veroorzaakt. Normaal gesproken is de eerste reflex om te hameren op minder of schonere consumptie. Denk aan het vervangen van rood vlees door plantaardige producten of overstappen op elektrisch rijden. “Maar op consumptie gebaseerde methoden om de CO2-uitstoot te beperken, zijn regressief. Ze straffen de armen disproportioneel terwijl ze weinig impact hebben op de extreem rijken, die een groter deel van hun inkomen sparen en investeren”, zegt duurzaamheidsonderzoeker Jared Starr van UMass Amherst.
Geen belasting
“Consumptiebenaderingen zien iets belangrijks over het hoofd: CO2-vervuiling genereert inkomen en als dat inkomen opnieuw geïnvesteerd wordt in aandelen in plaats van wordt uitgegeven aan eerste levensbehoeften dan wordt er geen CO2-belasting over geheven”, aldus Starr. “Wat gebeurt er als we ons richten op hoe emissies inkomen creëren, in plaats van hoe ze consumptie mogelijk maken?” vraagt de onderzoeker zich af.
Miljarden transacties
Het antwoord op die vraag is niet zo simpel als het lijkt. Want voor 90 procent van de Amerikanen is het salaris de belangrijkste bron van inkomsten, maar bij de rijksten zorgen investeringen juist voor het meeste geld. En het is heel moeilijk om daar vat op te krijgen.
Om dat probleem op te lossen, voerde Starr met collega’s een monsterklus uit. Ze bekeken dertig jaar aan data van meer dan 2,8 miljard financiële transacties en volgden de stroom van CO2-uitstoot en inkomen via deze transacties. Daaruit rolden twee verschillende cijfers: leverancier- en producentgerelateerde broeikasgasuitstoot van het inkomen.
Het verschil is eenvoudig: emissies afkomstig van leveranciers zijn gecreëerd door bedrijven die de economie van fossiele brandstoffen voorzien. De uitstoot door de fossielebrandstofindustrie zelf is vrij laag, maar die bedrijven maken enorme winsten door olie te verkopen aan anderen die de CO2 uitstoten, bijvoorbeeld als jij je auto voltankt met benzine en gaat rijden. Emissies door producenten komen direct vrij bij het bedrijf zelf. Denk aan een kolencentrale.
Actief en passief inkomen
Vervolgens pakten de onderzoekers er een database bij met inkomensgegevens van meer dan 5 miljoen Amerikanen. En het mooie van deze data is dat ze actief inkomen, dus afkomstig van salaris door arbeid, splitsen van passief inkomen dat gegenereerd wordt door investeringen.
Daarna was het tijd om beide cijfers te combineren en daaruit kwam een schokkende conclusie: meer dan 40 procent van alle uitstoot van broeikasgassen in de VS was toe te schrijven aan de inkomensstromen van de top 10 procent rijkste Amerikanen. En nog erger: de rijkste 1 procent was goed voor 15 tot 17 procent van de emissies. Minder verrassend is dan weer dat witte huishoudens de meeste CO2-uitstoot veroorzaken en zwarte gezinnen de minste. De emissies namen toe met de leeftijd en piekten in de categorie 45 tot 54 jaar.
Beschamende superuitstoters
En dan is er nog een helemaal beschamende groep van ‘superuitstoters’, die vrijwel allemaal tot de rijkste 0,1 procent behoren en vooral afkomstig zijn uit de financiële sector, het onroerend goed, de mijnbouw en fabrieken. “Dit onderzoek biedt inzicht in de manier waarop inkomen en investeringen de emissieverantwoordelijkheid verdoezelen”, zegt Starr. “Vijftien dagen inkomen voor de top 0,1 procent genereert bijvoorbeeld net zoveel CO2-vervuiling als een levenslang inkomen voor een huishouden dat bij de armste 10 procent behoort. We zouden ons meer moeten richten op wie financieel het meeste profiteert van CO2-vervuiling en beleid moeten ontwikkelen om hun gedrag te veranderen.”
Belasting betalen
De wetenschappers weten daar wel een vrij eenvoudige oplossing voor: de belasting moet worden gebaseerd op inkomen en aandelenwinsten in plaats van op consumentenproducten. “Op die manier kunnen we de mensen die de meeste klimaatverandering veroorzaken en daar van profiteren, stimuleren om hun bedrijven en investeringen milieuvriendelijker te maken. Het gaat uit van eigenbelang in plaats van altruïsme. Stel je voor hoe snel bazen van grote bedrijven, bestuursleden en grote aandeelhouders hun industrie klimaatneutraler maken als wij ervoor zorgen dat dat in hun eigen financiële belang is. De belastinginkomsten kunnen we gebruiken om te investeren in andere klimaatmaatregelen”, klinkt het tot besluit.
