Schip dat de Titanic (tevergeefs) waarschuwde voor ijsbergen teruggevonden op de bodem van de Ierse Zee

De SS Mesaba ging zes jaar nadat de Titanic zonk, ook ten onder. En wetenschappers kunnen nu bevestigen dat het schip sindsdien op de bodem van de Ierse Zee rust.

Het is april 1912 en het handelsschip SS Mesaba steekt de Atlantische Oceaan over. Dat het een hachelijke onderneming is, wordt al snel duidelijk; op verschillende plekken worden ijsbergen gespot. Terwijl de SS Mesaba de reis voorzichtig voortzet, besluit de bemanning een waarschuwing uit te sturen naar een schip dat in hetzelfde gebied rondvaart: de machtige RMS Titanic. “Zag veel zwaar pakijs en een groot aantal grote ijsbergen, ook zee-ijs,” zo bericht de SS Mesaba aan de Titanic. Het bericht wordt in goede orde ontvangen, maar uiteindelijk niet doorgegeven aan de brug. En de rest is geschiedenis; iets meer dan twee uur nadat de SS Mesaba de waarschuwing verzond, ramt de Titanic een ijsberg, waarna het machtige – en onzinkbaar geachte – passagiersschip snel volloopt met water en uiteindelijk zinkt. Bij de scheepsramp komen 1500 mensen om het leven.

Torpedo
De SS Mesaba weet het met ijsbergen bezaaide gebied wel heelhuids te verlaten. In de jaren erna blijft het actief als handelsschip, tot in 1918 het noodlot toeslaat. De SS Mesaba wordt geraakt door een torpedo, afkomstig van een Duitse onderzeeër. De boot zinkt en alle 19 bemanningsleden komen om het leven.

Locatie
Waar deze ramp zich afspeelde, was in grove lijnen wel bekend. Maar de exacte locatie van de SS Mesaba bleef in nevelen gehuld. Tot nu. Want in het boek ‘Echoes of the Deep‘ beschrijft maritiem archeoloog Innes McCartney de zoektocht naar én ontdekking van SS Mesaba.

Een sleutelrol is daarbij weggelegd voor multibeam sonar: een techniek waarmee het mogelijk is om de zeebodem en alles wat daarop rust heel gedetailleerd en in 3D in beeld te brengen. Hierbij wordt vanaf een schip een waaier van geluidsgolven uitgezonden, die vervolgens door de zeebodem (of objecten daarop) weerkaatst wordt. Door te meten hoelang het duurt voor die weerkaatste geluidspulsen terugkeren bij de ontvanger en welke intensiteit ze bij ontvangst nog hebben, kan de waterdiepte en structuur van de bodem worden vastgesteld. En aan de hand van die metingen kan vervolgens een reconstructie worden gemaakt van de zeebodem en eventuele objecten die daarop rusten.

Gevonden
En gewapend met deze techniek hebben onderzoekers nu de bodem van de Ierse Zee afgespeurd. En met resultaat. Want in totaal maakten de geluidsgolven maar liefst 273 scheepswrakken zichtbaar, waaronder dus ook het wrak van de SS Mesaba. En dat is toch wel een opwindende ontdekking, vindt McCartney. “Onderzoek had wel uitgewezen dat Mesaba waarschijnlijk in het onderzoeksgebied lag. En vanwege de link die het had met de Titanic-ramp was al vroeg duidelijk dat de vondst van dit wrak op behoorlijk wat aandacht van het grote publiek zou kunnen reken. Het was dan ook heel lonend om dit wrak te vinden. Het gebeurt tenslotte niet elke dag dat je een – al is het maar heel kleine – bijdrage kunt leveren aan het verhaal van de Titanic.”

De SS Mesaba op sonarbeeld. De torpedo sloeg aan stuurboord in, vlakbij de brug. Het schip zou razendsnel gezonken zijn. Afbeelding: Bangor University.

Andere vondsten
Naast de SS Mesaba troffen de onderzoekers in de Ierse Zee nog veel meer interessante wrakken aan. Zo identificeerden ze ook de SS Waesland; een stoomschip dat in 1902 zonk nadat het in dichte mist in botsing was gekomen met een ander schip. “Botsingen in de nacht, zeker bij slecht zicht, kwamen in de tijd vóór de radarsystemen er waren, veel voor,” zo schrijft McCartney. “Een stoomschip was – zelfs als het traag voer, zoals je bij mist mag verwachten – goed in staat om een ander schip door de helft te snijden of op andere wijze fataal te beschadigen.” Daarnaast zijn op de zeebodem ook verschillende schepen aangetroffen die in de Tweede Wereldoorlog sneuvelden. Bijvoorbeeld HMS Mercury die in 1940 op een mijn voer en zonk. Of de MV Rotula die in 1941 vanuit de lucht werd gebombardeerd.

Identificatie
Om al die schepen te kunnen identificeren, werd eerst met behulp van de sonartechnologie een hoop informatie verzameld. En vervolgens werd die informatie vergeleken met wat de archieven ons over de in dit gebied gezonken schepen vertelden. “Multibeam sonar (…) levert een verrassende hoeveelheid nieuwe informatie op over hoe de schepen zonken of hoe ze vernietigd werden en vervolgens onderdeel uit gingen maken van de mariene omgeving. Ook kun je gedetailleerde metingen uitvoeren en dat is weer cruciaal voor het identificeren van de schepen,” vertelt McCartney.

Gamechanger
Hij heeft goede hoop dat er in de toekomst – dankzij multibeam sonar – nog veel meer scheepswrakken ontdekt of geïdentificeerd gaan worden. “Eerder konden we op jaarbasis hooguit op een paar plekken duiken om wrakken visueel te identificeren.” Maar dankzij multibeam sonar hoeft er niet meer gedoken te worden om wrakken gedetailleerd in beeld te brengen en vervolgens te kunnen identificeren. Geen wonder dat de maritiem archeoloog de technologie als een ‘gamechanger’ bestempelt. “We hebben nu een relatief goedkope manier om scheepswrakken te bestuderen en we kunnen die data koppelen aan historische informatie over scheepswrakken, zonder dat we daarbij kostbare expedities naar elk wrak hoeven te ondernemen.”

En aangezien men het voornemen heeft om tegen 2030 de gehele wereldwijde zeebodem met behulp van multibeam sonarsystemen gescand te hebben, is het een kwestie van tijd voor er nog veel meer scheepswrakken ontdekt gaan worden. “Terwijl deze onderzoeken de zeebodem blootleggen, worden er ook scheepswrakken gespot. Duizenden zelfs,” zo schrijft McCartney. “We staan dan ook aan het begin van een transformatie binnen de maritieme archeologie.”

In afwachting daarvan zet McCartney de zoektocht naar scheepswrakken in de Ierse Zee voort. “We breiden het zoekgebied op dit moment uit en zien ernaar uit om de komende maanden en jaren nog veel meer opwindende ontdekkingen te doen.”

Bronmateriaal

"Finding the ship that sent out a warning to The Titanic" - Bangor University
Interview met Innes McCartney
Afbeelding bovenaan dit artikel: Bangor University

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd