Het is – opnieuw – voorzichtig goed nieuws dat doet vermoeden dat een vaccin de exitstrategie kan zijn waar we allemaal zo naar verlangen.
Ontwikkelaars van het Russische Sputnik V coronavaccin hebben hun resultaten uit de derde fase van klinisch onderzoek bekend gemaakt. En de resultaten zijn veelbelovend. Zo blijkt dat het Russische coronavaccin voor maar liefst 92 procent effectief zou zijn. De mededeling volgt op de hielen van het nieuws dat Pfizer ook een effectief vaccin in handen heeft, die voor 90 procent effectief is.
Russische coronavaccin
Als het om het Russische coronavaccin gaat, laat Poetin er geen gras over groeien. Al in augustus kondigde de Russische president aan dat zijn land – als eerste land ter wereld – een coronavaccin had goedgekeurd. Het door de Russen ontwikkelde vaccin – Sputnik V genaamd – zou nu binnen de Russische landsgrenzen verspreid kunnen worden. Hoewel Poetin het presenteerde als een overwinning, reageerden niet-Russische wetenschappers sceptisch. Het vaccin was namelijk maar kortdurend onder mensen getest en het leek erop dat de Russen de complete en zeer cruciale derde klinische fase over zouden slaan. Bovendien moesten we Poetin als het om de effectiviteit en veiligheid van het vaccin ging, op zijn blauwe ogen geloven.
Verwarring
De Russen namen de kritiek ter harte en presenteren nu de testresultaten uit die zo belangrijke derde klinische fase. En daaruit blijkt dat het vaccin daadwerkelijk doet wat het zou moeten doen en voor maar liefst 92 procent effectief is. Deze resultaten zouden zijn gebaseerd op 20 positieve COVID-19-gevallen die werden ontdekt onder 16.000 geanalyseerde proefpersonen. Al zaait de verstrekte informatie van de Russen enigszins verwarring. “De tekst is een beetje verwarrend, waardoor we niet gemakkelijk kunnen bepalen hoeveel personen precies het vaccin of de placebo hebben gekregen,” zegt expert Penny Ward, verbonden aan The Faculty of Pharmaceutical Medicine. “En daar is juist het percentage van afgeleid.” Bovendien zijn de resultaten gebaseerd op slechts 20 bevestigde infecties, tegenover de 94 corona-gevallen waar Pfizer, de ontwikkelaars van het andere veelbelovende corona-vaccin, zich op baseert.
Op de hielen
Wat daarnaast opvalt is dat het nieuws wel erg rap volgt op de aankondiging van Pfizer en BioNTec, die een aantal dagen geleden meldden dat hun vaccin voor maar liefst 90 procent effectief zou zijn. “Hoewel het nieuws (van de Russen, red.) bemoedigend is, maak ik me zorgen dat deze gegevens overhaast zijn verspreid na de aankondiging van Pfizer en BioNTec eerder deze week,” zegt Eleanor Riley, expert op het gebied van immunologie en infectieziekten. “Dit is geen wedstrijd. Wat belangrijk is, is dat alle onderzoeken uitgevoerd worden volgens de hoogst mogelijke normen. Het is vooral belangrijk dat de vooraf gestelde criteria worden nageleefd. Als dat niet gebeurt, riskeer je dat mensen hun vertrouwen in alle vaccins verliezen, wat echt een ramp zou zijn.”
Beide ontwikkelde vaccins werken op een verschillende manier. Het Russische coronavaccin herbergt een onschadelijk, verzwakt adenovirus. Dit virus doet dienst als ‘vector’: het transporteert een stukje van het coronavirus, met als doel een immuunreactie tegen dit virus op te roepen. In dit geval herbergt het een gen dat codeert voor een glycoproteïne dat deel uitmaakt van het zogenoemde spike-eiwit, dat te vinden is aan de buitenzijde van SARS-CoV-2. De Russen maakten in hun studie gebruik van twee verschillende adenovirus-vectoren. Het ene werd gebruikt in het eerste vaccin, het andere in het tweede ‘booster-vaccin’. Het vaccin dat Pfizer heeft ontwikkeld, werkt anders. Het vaccin – aangeduid als BNT162b2 – is een zogenoemd mRNA-vaccin. Het vaccin herbergt geen verzwakt of dood SARS-CoV-2, maar messenger RNA (mRNA): een molecuul dat de genetische instructies herbergt voor het maken van de kenmerkende spike-eiwitten, te vinden aan de buitenzijde van het virus. Na vaccinatie gaan onze cellen met deze instructies aan de slag en deze spike-eiwitten produceren, waarna ons lichaam er antistoffen tegen kan aanmaken. Het is een heel nieuwe aanpak, die zeker in het geval van COVID-19 zeer veelbelovend is, omdat mRNA-vaccins veel sneller geproduceerd kunnen worden dan de traditionele vaccins. Ook is het gemakkelijker om op te schalen en grote hoeveelheden van de vaccins te produceren.
Toch is het nieuws van de Russen natuurlijk ook bemoedigend. Want als het vaccin inderdaad in staat is om mensen tegen infectie te beschermen, is dat natuurlijk bijzonder gunstig. Daarnaast lijken er geen ernstige bijwerkingen op te treden. En als het allemaal klopt, komen we steeds dichterbij een werkend coronavaccin, waardoor we hopelijk over niet al te lange tijd ons normale leven weer kunnen oppakken. “Deze voorlopige resultaten geven meer zekerheid dat het mogelijk moet zijn om een effectief vaccin tegen COVID-19 te fabriceren,” zegt wetenschapper Charles Bangham van Imperial College London. De resultaten zijn dus niet alleen hoopgevend voor het Russische vaccin, het levert ook bijkomend bewijs dat vaccins dus effectief kunnen zijn bij COVID-19. Dat er voor verschillende richtingen wordt gekozen, is alleen maar goed. “Hoe meer vaccins beschikbaar komen die er verschillende werkingsmechanismen op na houden, hoe groter de kans dat we de pandemie onder controle gaan krijgen,” vult expert Gillies O’Bryan-Tear verbonden aan The Faculty of Pharmaceutical Medicine aan.
Werkzaamheid
Experts reageren dus gematigd positief. “We kunnen voorzichtig optimistisch zijn,” zegt Stephen Griffin, verbonden aan de University of Leeds. Al blijft hij nog wel met wat vragen zitten. “In het bijzonder moeten we gaan begrijpen of het vaccin de infectie zelf, of alleen ernstige symptomen voorkomt,” legt hij uit. “Ook willen we begrijpen of gevaccineerden alsnog anderen kunnen infecteren met het coronavirus. Bovendien zou de werkzaamheid bij verschillende leeftijdsgroepen, etnische groepen en bij patiënten die al een verminderd immuunsysteem hebben, moeten worden bepaald voordat we kunnen beslissen hoe deze hopelijk wereldveranderende medicijnen het beste kunnen worden ingezet.”
Wetenschappers wachten nu gretig af tot de Russen het volledige rapport vrijgegeven. Want het volledige rapport zou meer details moeten geven over hoe deze studie precies is uitgevoerd. En alleen als wetenschappers zicht hebben op de de gehele dataset, kan met zekerheid worden vastgesteld hoe goed deze – of andere SARS-CoV2-vaccins – werken. Hoewel de resultaten redelijk wat verwarring hebben gezaaid en het dus alsnog aan volledige transparantie van de Russen schaadt, is het nieuws positief. “De gegevens moeten dan ook worden toegejuicht, terwijl we ondertussen wachten op een volledigere dataset,” besluit O’Bryan-Tear.