Wetenschappers hopen dat deze foto kan helpen om de vele mysteries omtrent de gasreus op te lossen.
De meeste mensen kunnen zich Jupiter wel voor de geest halen. De grootste planeet die ons zonnestelsel rijk is – met een massa groter dan die van alle andere planeten in het zonnestelsel bij elkaar opgeteld – is bekend om zijn kleurrijke banden en reusachtige stormen. Maar hoewel de fotogenieke planeet al talloze malen is vereeuwigd en gedurende meerdere eeuwen al door vele astronomen is bestudeerd, is er nog héél veel wat we niet over deze gasreus weten. Zo is bijvoorbeeld onduidelijk waarom zowel de banden als stormen op Jupiter van kleur veranderen en waarom stormen krimpen. Kortom: we begrijpen nog altijd niet wat de drijvende krachten zijn achter de processen die de atmosfeer van Jupiter maken tot de kleurrijke, kolkende atmosfeer waarmee we allemaal zo vertrouwd zijn. Maar ruimtetelescoop Hubble kan daar verandering in brengen.
OPAL
In het kader van het Outer Planets Atmospheres Legacy Program (kortweg OPAL) fotografeert de ruimtetelescoop Jupiter – maar ook Saturnus, Uranus en Neptunus – (sinds 2014) elk jaar. En onderzoekers hopen dat de beelden die dat oplevert, meer inzicht geven in welke veranderingen de atmosfeer ondergaat en leidt tot nieuwe theorieën over wat de drijvende krachten achter deze veranderingen zijn.
Nieuwe foto
En ook dit jaar heeft Hubble Jupiter weer onder de loep genomen. Het resulteert in een prachtige foto van de gasreus, waarop de Grote Rode Vlek – een gigantische storm – niet kan ontbreken.
Wat onderzoekers opvalt, is dat de kleuren in de atmosfeer van Jupiter dit jaar veel intenser zijn dan in voorgaande jaren. Met name de band die zo ongeveer ter hoogte van de evenaar ligt, heeft een veel helderdere oranje kleur gekregen. Het kan erop wijzen dat diepergelegen wolken het veld ruimen, waardoor er meer nadruk komt te liggen op de rode deeltjes in de hogergelegen nevel.
Een compleet beeld
Hubble is getuige geweest van een volledige rotatie van Jupiter en heeft dus de gehele atmosfeer van Jupiter voor de lens gehad. Het resulteert in onderstaande foto.
Ook hier springt de Grote Rode Vlek natuurlijk weer in het oog. Rond de enorme storm – die groter is dan de aarde – zijn wervelende filamenten te vinden. Dat zijn wolken die zich hoog in de atmosfeer bevinden en in de storm of eromheen worden getrokken. Onder de Grote Rode Vlek zie je ook nog een wormachtig verschijnsel. Dat is een cycloon met een andere draairichting dan de Grote Rode Vlek. Onderzoek naar cyclonen op Jupiter heeft aangewezen dat dergelijke stormen veelvuldig op Jupiter voorkomen en aldaar ook verschillende gedaanten kunnen aannemen. Wat verder ook opvalt, zijn de helderwitte vlekken ten zuiden van de Grote Rode Vlek. Dat zijn anticyclonen, een soort mini-versies van de Grote Rode Vlek. Op Jupiter zijn nog veel meer van dit soort witte en bruine ovaalvormige vlekken te vinden; het zijn stuk voor stuk (kleine) stormen die soms enkele uren, maar ook eeuwenlang kunnen woeden.
Grote Rode Vlek
Wat de nieuwe beelden van Jupiter bevestigen, is dat de Grote Rode Vlek blijft krimpen. Zowel observaties van Hubble als van telescopen op aarde hebben uitgewezen dat de enorme storm – die mogelijk al meer dan drie eeuwen standhoudt – steeds kleiner wordt. En dat proces zet ook in 2019 door. Waarom de storm kleiner wordt, is onduidelijk. Ook is onbekend hoe de toekomst van de Grote Rode Vlek eruit ziet. Gehoopt wordt dat vervolgwaarnemingen van onder meer Hubble daar inzicht in kunnen geven.
Door meer te weten te komen over de processen in de atmosfeer van Jupiter gaan we ons eigen zonnestelsel steeds beter begrijpen. Maar de kennis die we hier opdoen, komt in de toekomst wellicht ook goed van pas als we met krachtige telescopen zoals de James Webb Telescoop pogen om de atmosferen van planeten buiten ons zonnestelsel te ontrafelen.
