Drie werelden op één foto, waarvan er eentje weleens leven zou kunnen herbergen.
Tijdens zijn 39e scheervlucht langs Jupiter heeft ruimtesonde Juno een spectaculaire foto gemaakt van de gasreus. En wie even inzoomt, stuit op de foto op nog twee verrassingen: ook de maantjes Io en Europa staan erop!
Zuidelijk halfrond
Juno maakte de opnames in januari, maar NASA heeft het resultaat nu pas vrijgegeven. Op het moment dat Juno de opnames maakte, was deze zo’n 61.000 kilometer van Jupiters wolkentoppen verwijderd. Overigens is Jupiter niet helemaal zichtbaar; op de foto pronkt alleen het zuidelijk halfrond.
Twee maantjes
Rechts van de gasreus zijn dus twee maantjes te zien: Io en Europa. Het zijn op deze foto’s slechts schimmen, maar daar gaat verandering in komen. Zo zal Juno in september rakelings langs Europa scheren. De sonde zal het oppervlak van de maan tot zo’n 355 kilometer naderen en – met behulp van verschillende instrumenten – aanzienlijk gedetailleerdere observaties doen. Dat gaat ongetwijfeld nieuwe inzichten opleveren, want de laatste keer dat een ruimtesonde zo dicht bij Europa in de buurt kwam, ligt alweer meerdere decennia achter ons.
De waarnemingen van Europa zijn meer dan welkom, want de afgelopen jaren heeft deze maan zich ontpopt tot één van de beste kandidaten voor buitenaards leven. Onder het ijzige oppervlak van de maan zou een wereldwijde oceaan schuilgaan waarin wellicht leven mogelijk is. Om dat nader te onderzoeken, worden de komende jaren meerdere missies naar Europa ondernomen. Zo lanceert ESA volgend jaar de Jupiter Icy Moons Explorer en wil NASA een jaar later de Europa Clipper lanceren. De data die Juno nu reeds over Europa weet te verzamelen, komt daarbij zeker van pas.
Io
Maar niet alleen Europa mag zich in extra aandacht van Juno verheugen. Ook maantje Io wordt door de ruimtesonde nog gedetailleerder bestudeerd. Zo zal Juno eind 2023 en begin 2024 langs de maan scheren.
Uitgebreide en verlengde missie
De waarnemingen van Jupiters manen zijn heel spannend, maar maakten opvallend genoeg oorspronkelijk geen deel uit van Juno’s missie. De ruimtesonde was primair ontworpen om onderzoek te doen naar Jupiter. Maar begin 2021 besloot NASA de missiedoelen uit te breiden en Juno ook in te zetten om drie manen van Jupiter – naast Europa en Io, ook Ganymedes – en de ringen van de gasreus nader te bestuderen.
Juno krijgt zeker tot september 2025 de tijd om de uitgebreide missiedoelen af te vinken. Niet slecht voor een sonde die eigenlijk al in 2018 het loodje had moeten leggen. Dat Juno er nog altijd is, is grappig genoeg mede het resultaat van een fikse tegenvaller. NASA had de sonde namelijk in een vrij nauwe baan om Jupiter willen plaatsen, maar dat lukte niet; de sonde bleef hangen in de wijde, ovaalvormige omloopbaan waarin NASA deze na aankomst bij Jupiter tijdelijk had willen plaatsen. De tegenvaller bleek echter ook voordelen te hebben, zo werd Juno in deze baan aan aanzienlijk minder schadelijke straling blootgesteld en dat betekent dat de sonde langer mee kan. “Wij hebben ontdekt dat Jupiters stralingsomgeving in deze baan veel minder extreem is dan verwacht,” zo stelde hoofdonderzoeker Scott Bolton in 2018, toen de missie tot de zomer van 2021 werd verlengd. “En dat is niet alleen voordelig voor onze ruimtesonde, maar ook voor onze instrumenten en de kwaliteit van de data.” Een tweede verlenging vond dus in 2021 plaats. En daardoor kunnen we ons de komende vier jaar nog regelmatig verheugen in fraaie opnames en nieuwe inzichten, zowel omtrent Jupiter als enkele van zijn interessantste manen.
