Door Mars in ultraviolette golflengten te bestuderen, krijgen wetenschappers meer inzicht in hoe de atmosfeer eruitziet. Bovendien geeft dit een geheel nieuwe kijk op het Martiaanse landschap.
Mars staat alom bekend als de rode planeet. Maar rood is onze buurplaneet op onderstaande afbeeldingen allerminst. Onderzoekers hebben met behulp van NASA’s MAVEN-missie verbluffende beelden gemaakt in ultraviolette golflengten. En in plaats van rood, kleurt Mars nu ineens groen, blauw en… vooral heel paars.
Twee foto’s
De twee prachtige beelden zijn gemaakt met behulp van de Imaging Ultraviolet Spectrograph (IUVS) aan boord van de MAVEN ruimtesonde, die al sinds 2014 in een baan rond Mars draait. De eerste opname werd vervaardigd in juli 2022, tijdens het zomerseizoen op het zuidelijk halfrond, wanneer Mars de zon nadert:
Op de tweede, onderstaande afbeelding pronkt het noordelijk halfrond. Deze bizarre foto werd in januari 2023 gemaakt, nadat Mars het verste punt in zijn baan vanaf de zon was gepasseerd:
Ultraviolette golflengten
Het IUVS-instrument meet golflengten tussen 110 en 340 nanometer – dat is buiten het zichtbare spectrum. Om deze golflengten toch zichtbaar te maken voor het menselijk oog, zijn de afbeeldingen in valse kleuren weergegeven. Afhankelijk van de helderheid kleuren de Martiaanse gebieden rood, groen en blauw. In dit kleurenschema lijkt atmosferische ozon paars, terwijl wolken en nevel wit of blauw kleuren. Het oppervlak is geelbruin of groen, afhankelijk van hoe de beelden zijn bewerkt om het contrast te vergroten en details weer te geven.
Inzicht
Waarom wetenschappers zo met de kleuren van onze buurplaneet ‘rommelen’? Door de planeet in ultraviolette golflengten te bekijken, hopen wetenschappers meer inzicht te krijgen in de Martiaanse atmosfeer, zo schrijft NASA in een verklaring. Ook kunnen ze dankzij de beelden veel oppervlaktekenmerken vanuit een heel ander perspectief bekijken. En dat levert misschien ook weer nieuwe inzichten op.
Foto 1
Laten we nog even teruggaan naar foto 1, waarop het zuidelijk halfrond te aanschouwen is. Zie je de grote krater linksonder op beeld? Dat is Argyre Basin, één van de diepste kraters op Mars. De krater is gevuld met een vale, atmosferische waas, weergegeven in lichtroze tinten. De diepe ravijnen van Valles Marineris (een enorm kloofsysteem) waren op het moment dat de foto werd genomen, gevuld met wolken. Kijk maar eens linksboven. Helemaal in het zuiden pronkt de witte ijskap die Mars rijk is. Gedurende de zomer krimpt deze enigszins door de zomerse warmte.
Foto 2
Dan foto 2. De snel wisselende seizoenen zorgen voor een overvloed aan witte wolken. De diepe ravijnen van Valles Marineris zijn ook op deze foto te zien, namelijk linksonder in het bruin. Maar wat natuurlijk meteen in het oog springt, is de fel paarse kleur bovenin beeld. Dit is ozon, dat zich heeft opgebouwd tijdens de kille poolnachten in de noordelijke winter. Tijdens de noordelijke lente wordt het ozon vervolgens vernietigd door chemische reacties met waterdamp, wat zich in deze tijd van het jaar ophoudt in enkel de lagere regionen van de atmosfeer.
Bewoond
Dankzij MAVEN hebben we onze buurplaneet op een heel andere manier kunnen aanschouwen. Maar de foto’s zijn zoals gezegd niet alleen maar voor de leuk. Onderzoekers hopen namelijk dat de beelden ook tot nieuwe inzichten zullen leiden. Want hoe meer we te weten zullen komen over de atmosfeer en het landschap van Mars, hoe eerder we zullen weten of deze hedendaagse droge en dorre planeet in een ver verleden bewoond is geweest.
MAVEN (wat staat voor Mars Atmosphere and Volatile Evolution) werd in november 2013 gelanceerd en arriveerde in september 2014 bij Mars. Het belangrijkste doel van de ruimtemissie? Meer inzicht geven in de atmosfeer van Mars. We weten namelijk dat Mars ooit warm en nat was en daarom een dikke atmosfeer moet hebben gehad. Maar vandaag de dag is de planeet koud en droog en bezit deze een zielige, dunne atmosfeer. MAVEN bestudeert dan ook vooral de bovenste laag van de atmosfeer, om zo te achterhalen waarom zo’n groot deel van de atmosfeer verdween. De verwachting is dat de ruimtesonde zo inzicht zal geven in de geschiedenis van die atmosfeer, hoe het klimaat op Mars door de tijd heen is veranderd en hoe dat het oppervlak en de leefbaarheid van de planeet heeft beïnvloed.
Terwijl wetenschappers zich vooral met die hamvraag bezighouden, kunnen wij genieten van de werkelijk adembenemende beelden waar MAVEN ons nu op heeft getrakteerd. En wie weet kunnen we in de toekomst nog wel meer fraaie beelden verwachten. De MAVEN-missie zou aanvankelijk maar twee jaar duren. Maar omdat de sonde nog altijd naar behoren functioneert en er tevens nog genoeg brandstof aan boord is, zou MAVEN zomaar tot 2030 actief kunnen blijven.
