De majestueuze reuzenmanta met zijn enorme spanwijdte en sierlijke bewegingen blijkt een soort levende TomTom van de diepzee te zijn. Een internationaal onderzoeksteam heeft ontdekt dat het dier naar extreme dieptes kan duiken. En niet om voedsel te zoeken, maar om de oceaan tot in de puntjes te leren kennen.
“We laten zien dat reuzenmanta’s ver uit de kust tot dieptes van meer dan 1200 meter duiken, veel verder dan we dachten”, zegt hoofdonderzoeker Calvin Beale van Murdoch University in het Australische Perth. “Deze duiken, waarbij ze zich vaak lange stukken horizontaal verplaatsen, lijken een belangrijke rol te spelen bij het verzamelen van informatie over hun omgeving. Ze gebruiken het bij het navigeren door de open oceaan.”
Diepzeemissie
Het onderzoek, dat deze week is gepubliceerd in vakblad Frontiers in Marine Science, volgde 24 reuzenmanta’s – ook wel grote duivelsroggen genoemd – tussen 2012 en 2022. De dieren werden op drie locaties uitgerust met sensoren: bij Raja Ampat, Indonesië, bij Tumbes, Peru en voor de kust van Whangaroa, Nieuw-Zeeland. Acht van de zendertjes, die waren geprogrammeerd om na een aantal maanden weer los te laten en naar het oppervlak te stijgen, werden ook daadwerkelijk door het team teruggevonden. “Het is een flinke uitdaging om een klein grijs drijvend object met een korte antenne te vinden tussen al het andere drijvende afval”, vertelt Beale.
De apparaten leverden een schat aan gegevens op: elke 15 seconden werd informatie over diepte, temperatuur en beweging vastgelegd. In totaal registreerden de onderzoekers op deze manier 2705 dagen aan duikdata. Op 79 dagen maakten de roggen extreme duiken van meer dan 500 meter diep, waarvan 71 keer in de wateren rond Nieuw-Zeeland. Daar klokten sommige dieren zelfs een duizelingwekkend diepterecord van 1250 meter.
Mentale cartografie
De onderzoekers verbaasden zich enorm over de manier waarop deze duiken in elkaar steken. De manta’s dalen stapsgewijs af en blijven maar kort op de grootste diepte hangen. Het lijkt er dan ook sterk op dat ze daar niet heengaan om te jagen of te ontsnappen aan roofdieren. Nee, de roggen zijn tijdens hun duik waarschijnlijk ‘milieusignalen aan het proeven’, schrijven de wetenschappers. Ze slaan subtiele veranderingen in het magnetisch veld van de Aarde op en houden ook het zuurstofgehalte, de temperatuur en de lichtintensiteit bij. “Door dieper te duiken en deze signalen te ‘bemonsteren’, bouwen ze mentale kaarten die hen helpen navigeren door uitgestrekte delen van een oceaan zonder visuele herkenningspunten”, legt Beale uit.
Op grote diepte zijn de omgevingscondities stabieler dan aan het oppervlak en dat lijkt de roggen te helpen om hun positie beter te bepalen. Na elke diepe duik keerden de dieren langzaam terug naar boven om vervolgens dagenlang grote afstanden af te leggen, soms meer dan 200 kilometer. Dit patroon draagt bij aan het idee dat de duiken een oriëntatiefunctie hebben en dat het niet gaat om vluchtgedrag of een voedingsstrategie.
Regionale verschillen
In Peru en Indonesië registreerden de onderzoekers veel minder van dit soort extreme duiken. Dat komt volgens het team doordat reuzenmanta’s daar vooral in ondiepe kustgebieden vertoeven. Het zeewater is er niet diep genoeg om zulke immense afdalingen te maken. In Nieuw-Zeeland is dat anders. De oceaanbodem zakt daar vanaf de kust vrij snel weg in de diepte. “We willen graag begrijpen waarom en hoe dieren zulke diepe duiken maken. Dat helpt ons te verklaren hoe ze enorme, ogenschijnlijk lege oceanen kunnen oversteken en ecosystemen verbinden die duizenden kilometers uit elkaar liggen”, zegt Beale.
Internationale bescherming nodig
Het onderzoek is klein opgezet en het is pas een eerste stap, benadrukt het team. De studie had maar de beschikking over een klein aantal zenders en kon zodoende slechts momentopnames van het gedrag vastleggen. Grotere datasets zijn nodig om te bevestigen waarom de roggen zo diep duiken.
Maar de implicaties zijn duidelijk, vindt Beale. “Onze studie laat zien hoe afhankelijk migrerende soorten zijn van zowel kust- als openwaterhabitats. Het wijst op de noodzaak van internationale samenwerking bij hun bescherming”, zegt hij. “Het herinnert ons er bovendien aan dat we nog steeds bar weinig begrijpen van de diepe oceaan, die het klimaat reguleert en de wereldwijde visserij zo succesvol maakt. We kunnen één ding wel met zekerheid zeggen: de diepzee is van levensbelang.”
De reuzenmanta
De reuzenmanta (Mobula birostris) is de grootste rog ter wereld. Hij heeft een spanwijdte tot wel 7 meter en een gewicht van maximaal 3.000 kg. Het dier heeft geen pijlstaart met giftige stekel, zoals veel andere roggen en is daardoor ongevaarlijk voor mensen. De mond zit niet aan de onderkant, maar min of meer aan de voorkant. De bovenkant is meestal zwart of blauw en de onderkant wit.
Deze gracieuze reus leeft in tropische en subtropische oceanen en staat bekend om zijn indrukwekkende sprongen boven het wateroppervlak. Reuzenmanta’s voeden zich met plankton en kleine visjes die ze filteren uit het water. Het zijn zeer intelligente en nieuwsgierige dieren, die vaak contact zoeken met duikers. Toch worden ze bedreigd door visserij en klimaatverandering. De soort staat op de Rode Lijst van de IUCN als bedreigd.
