Meer dan een meter lange kaken, een torpedovormig lichaam en vervaarlijk grote tanden, de pliosaurus die 170 miljoen jaar geleden leefde, kun je met recht een zeemonster noemen. Opgedoken fossielen zijn van het oudste exemplaar ooit gevonden: de Lorrainosaurus.
Het zeereptiel leefde in de tijd van de dinosaurussen en is familie van de beroemde plesiosaurussen met hun lange nek. De bestudeerde fossielen zijn uiterst zeldzaam en leveren nieuwe kennis op over de evolutie van deze machtige reptielensoort, die miljoenen jaren de oceaan domineerde.
Maak kennis met de Lorrainosaurus
De fossielen zijn veertig jaar geleden al gevonden in het noordoosten van Frankrijk. Een Europees onderzoeksteam met wetenschappers uit Duitsland, Polen, Luxemburg en Zweden heeft ze nu geanalyseerd en aangeduid als een nieuwe pliosaurussoort: de Lorrainosaurus.
De pliosaurussen hebben een enorme schedel en een korte nek. Ze verschenen zo’n 200 miljoen jaar geleden op het wereldtoneel, maar bleven lange tijd een weinig opvallend onderdeel van het mariene ecosysteem. Tot ze zich plots ontwikkelden tot enorme apex-roofdieren. Ze wisten ongeveer 170 miljoen jaar geleden heel slim de plek in te nemen van andere zeeroofdieren die op hun retour waren.
De Lorrainosaurus is de oudste grote pliosaurus, waarvan resten zijn gevonden. Hij was waarschijnlijk meer dan 6 meter lang van kop tot staart, had kaken van meer dan 1,3 meter en grote kegelvormige tanden. Hij kon zijn enorme lichaam vliegensvlug bewegen, dankzij vier flipperachtige ledematen. Gek genoeg, was er tot nu toe weinig bekend over de plesiosaurussen in die tijd.
De baas in het water
“De Lorrainosaurus was een van de eerste echt enorme pliosaurussen. Hij stond aan het begin van de opkomst van de megaroofdieren op zee, die zo’n 80 miljoen jaar over de oceanen heersten”, vertelt hoofdonderzoeker Sven Sachs van het Naturkunde-Museum Bielefeld.
“Onze identificatie van de Lorrainosaurus als een van de eerste mega-roofzuchtige pliosaurussen laat zien dat deze dieren direct verschenen na de historische herstructurering van de ecosystemen op zee, zo’n 175 tot 171 miljoen jaar geleden”, legt medeonderzoeker Daniel Madzia uit Polen uit. “Deze gebeurtenis had effect op grote groepen zeereptielen en leidde tot de dominantie van de pliosaurussen ten opzichte van de visachtige ichthyosaurussen, die verwant zijn aan de krokodillen, en andere plesiosaurussen.”
Equivalent van de orka
De pliosaurussen behoorden tot de succesvolste zeeroofdieren van hun tijd. “De pliosaurus maar ook de Kronosaurus waren enorm. Ze konden wel meer dan 10 meter lang worden. Ze waren het ecologische equivalent van de hedendaagse orka’s en aten allerlei andere dieren op, zoals grote vissen, andere zeereptielen en een soort inktvissen. Die hebben we allemaal gevonden als darminhoud”, vertelt onderzoeker Benjamin Kear van de Zweedse Uppsala University.
De gevonden botten en tanden van de Lorrainosaurus zijn de overblijfselen van wat ooit een compleet skelet was dat uit elkaar is gevallen en verspreid is geraakt over de zeebodem door oceaanstromen en aaseters.
Bijna vergeten
“De resten zijn gevonden in 1983 bij de afgraving van een weg bij Metz in Lorraine, het noordoosten van Frankrijk. Amateuronderzoekers zagen het belang van hun ontdekking en doneerden de fossielen aan het natuurhistorisch museum in Luxemburg”, reageert Ben Thuy van het museum.
Daarna bleef het stil, op een korte rapportage in 1994 na. Nu zijn de fossielen dus opnieuw bestudeerd, met een belangrijk resultaat: niet alleen is een nieuwe soort ontdekt, ook wijst de vondst van de Lorrainosaurus erop dat de heerschappij van de gigantische megaroofdieren, de pliosaurussen, eerder is begonnen dan tot nu toe werd gedacht. De Lorrainosaurus reageerde snel op grote ecologische veranderingen in de zee en greep in het dinotijdperk de macht in wat nu West-Europa is. “De Lorrainosaurus is dan ook een belangrijke toevoeging aan onze kennis over oude zeereptielen uit de tijd van de dinosaurussen, die tot nu toe niet goed was bestudeerd”, besluit Kear.
