Resterende Amazonewoud is er slechter aan toe dan gedacht

Meer dan een derde van het bos is nu door mensen aangetast. En dat heeft ook aanzienlijke sociaaleconomische gevolgen, zo stellen onderzoekers.

Dat het Amazoneregenwoud zich in zwaar weer bevindt, weten we al langer. Het bos wordt onder andere geteisterd door branden, ontbossing en extreme droogte. En ook nu komen onderzoekers met verontrustend nieuws. Zo blijkt dat de Amazone er nóg slechter aan toe is dan gedacht. Want al meer dan een derde van het resterende bos blijkt door menselijk handelen te zijn aangetast.

Studie
Het is de grimmige conclusie van een onlangs in Science gepubliceerde studie, waar een internationaal team van 35 wetenschappers aan meewerkten. De bevindingen zijn het resultaat van een analytische beoordeling van eerder gepubliceerde wetenschappelijke gegevens, onder andere gebaseerd op satellietbeelden.

38 procent
De bevindingen zijn niet mals. Zo valt in het paper te lezen dat tot 38 procent van het resterende Amazonewoud ten prooi is gevallen aan menselijke verstoring. Deze zogenoemde ‘degradatie’ heeft geleid tot CO2-emissies die gelijk, zo niet groter zijn dan de uitstoot veroorzaakt door ontbossing.

Wat is degradatie?
De alarmerende CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door een proces dat wetenschappers ‘degradatie’ noemen. Hierbij worden delen van het bos wel beschadigd, maar niet vernietigd. Hoewel degradatie en ontbossing met elkaar te maken hebben, is het dus wel iets anders. Bij ontbossing worden bomen gekapt met als doel het land voor commerciële doeleinden in te zetten. Zo worden deze ontboste gebieden vaak omgezet in landbouwgronden. Bij degradatie verandert het landgebruik niet.

In de studie evalueerde het team vier belangrijke factoren die bosdegradatie veroorzaken. Deze factoren zijn bosbranden, randeffecten (de veranderingen die optreden in bossen grenzend aan ontboste gebieden), selectieve houtkap (zoals illegale houtkap) en extreme droogte. “Ondanks dat we het volledige effect nog niet begrijpen, is het duidelijk dat deze vier factoren samen net zo veel koolstofemissies en verlies aan biodiversiteit veroorzaken als ontbossing,” aldus onderzoeker Jos Barlow.

De vier bestudeerde factoren voor bosdegradatie en hun effecten. Afbeelding: Alex Argozino/Studio Argozino/Science magazine

Sociaaleconomische gevolgen
De wetenschappers benadrukken dat niet alleen de natuur hiervan last ondervindt. De achteruitgang van de Amazone heeft volgens hen ook aanzienlijke sociaaleconomische gevolgen. “Degradatie komt weinigen ten goede maar legt een grote last op velen,” stelt onderzoeker Rachel Carmenta. “Het heeft gevolgen voor het menselijk welzijn, maar ook voor de gezondheid, voedselbeschikbaarheid en de hechtheid van inwoners aan het bos. Veel van deze lasten houden zich momenteel nog verborgen in de luwte. Maar de erkenning ervan zal helpen om beter bestuur mogelijk te maken, waarin sociale rechtvaardigheid centraal staat.”

“Degradatie komt weinigen ten goede maar legt een grote last op velen”

Toekomst
De toekomst ziet er weinig rooskleurig uit. Uit voorspellingen tot 2050 blijkt namelijk dat de vier eerder genoemde degradatiefactoren de belangrijkste bronnen voor koolstofemissies in de Amazone zullen blijven. En dat zelfs als er meer bomen worden geplant of als ontbossing een halt wordt toegeroepen. “Zelfs in het meest optimistische scenario, waarin er geen ontbossing meer plaatsvindt, zullen de effecten van klimaatverandering ervoor zorgen dat de aantasting van het woud voortduurt,” zegt onderzoeker David Lapola. “Dit zal vervolgens tot meer CO2-uitstoot leiden.”

Ontbossing tegengaan
Dat wil overigens niet zeggen dat ontbossing lager op de agenda kan komen te staan. Al eerder wees een studie uit dat er er sinds 2019 aanzienlijk meer bomen in de Amazone zijn gekapt. In 2017 en 2018 verdween er door kettingzagen ongeveer 1 miljoen hectare bos per jaar. Enkel in 2019 moest er maar liefst 3,9 miljoen hectare bos plaatsmaken. Deze toename is voornamelijk te wijten aan Jaïr Bolsonaro, die in dat jaar aan de macht kwam. “Het voorkomen van ontbossing blijft van vitaal belang,” benadrukt Lapola. “Dit zou ook kunnen leiden tot meer aandacht voor andere oorzaken van bosdegradatie.”

Om verdere degradatie aan te pakken, maar ook illegale houtkap te voorkomen en terug te dringen en het gebruik van vuur beter te beheersen, stellen de onderzoekers een monitoringssysteem voor. Een mogelijkheid is het concept van ‘slimme bossen’ dat net zoals ‘slimme steden’ verschillende soorten technologieën en sensoren omvat waarmee nuttige gegevens verzameld worden om zo de kwaliteit van het milieu te verbeteren. “Publieke en particuliere acties en beleidsmaatregelen om ontbossing tegen te gaan, zullen niet noodzakelijkerwijs ook de achteruitgang van de Amazone oplossen,” zegt Lapola. “Het is noodzakelijk om te investeren in nieuwe, innovatieve strategieën.”

Bronmateriaal

"Human activity has degraded more than a third of the remaining Amazon rainforest, scientists find" - Future Earth (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Adam Ronan/Rede Amazônia Sustentável

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd