Recent tikten de thermometers op het noordelijke randje van het Antarctisch Schiereiland 18,3 graden Celsius aan. En dat is ongeëvenaard.
Aan het begin van deze maand had Antarctica te kampen met extreem hoge temperaturen. Het kwik steeg zelfs op sommige plaatsen naar 18,3 graden Celsius. Ter vergelijking, in Los Angeles was het die dag net zo warm. Een ongekende gebeurtenis, want nog nooit was het op Antarctica zo heet. En deze hitte leidde ertoe dat er enorm veel ijs op nabijgelegen gletsjers wegsmolt.
Smelt
Op 5 februari liep de temperatuur op Antarctica op en hield aan tot zeker 13 februari. Onderstaande afbeelding gemaakt door Operational Land Imager (OLI) bevestigd op de satelliet Landsat 8 geeft goed weer hoeveel sneeuw er in deze periode op het eiland Eagle Island – één van de vele eilanden op het continent Antarctica – is weggekwijnd. Op Eagle Island smolt op 6 februari de meeste sneeuw; zo’n 30 millimeter. In totaal verdween er op het eiland tussen 6 en 11 februari zo’n 106 millimeter sneeuw. Bovendien smolt op Eagle Island op die ene dag zo’n 20 procent van de over het seizoen opgebouwde hoeveelheid sneeuw.
Smeltwater
Op de afbeelding zijn ook de ontstane vijvertjes goed te zien. Volgens glacioloog Mauri Pelto is door de warmte zo’n 1,5 vierkante kilometer sneeuw veranderd in smeltwater. “Ik heb nog nooit zo snel smeltplassen op Antarctica zien ontstaan,” zegt hij. “Je ziet dit soms wel gebeuren op Alaska en in Groenland, maar zelden op Antarctica.” Volgens de onderzoeker is dit rechtstreeks te herleiden naar de aanhoudende hoge temperaturen die aanzienlijk boven het vriespunt liggen. Dergelijke aanhoudende warmte was tot de 21e eeuw niet gebruikelijk op Antarctica. Maar de laatste jaren komt dit steeds vaker voor.
Oorzaak
Maar waar worden die hoge temperaturen op Antarctica precies door veroorzaakt? Volgens onderzoekers komt dit voort uit een combinatie van verschillende zaken. Aan het begin van de maand bevond er zich een hogedrukgebied boven Kaap Hoorn waardoor de temperatuur gestaag opliep. Normaal gesproken wordt het schiereiland beschermd tegen warme lucht door westelijke winden die rond het continent cirkelen. Maar aan het begin van deze maand lieten deze winden het afweten, waardoor tropische warme lucht de Zuidelijke Oceaan kon oversteken en de ijskap bereikte. Bovendien lag ook de temperatuur van de oceaan zo’n twee á drie graden Celsius hoger dan normaal.
Föhn winden
Ook droge, warme en straffe winden – zogenaamde föhn winden – spelen mogelijk een rol. Dit zijn sterke windvlagen die over de bergen stromen en vaak warme lucht met zich meebrengen. Terwijl deze winden over de bergen waaien, koelt en condenseert de lucht waardoor er regen- en sneeuwwolken ontstaan. Terwijl waterdamp condenseert in vloeibaar water of ijs, komt er warmte vrij in de omringende lucht. Deze warme, droge lucht stroomt vervolgens langs de andere kant van de berg naar beneden waardoor deze gebieden opwarmen. De drogere lucht betekent minder laag gelegen wolken en mogelijk meer direct zonlicht ten oosten van de bergketen.
De hittegolf van februari is alweer de derde keer deze zomer dat Antarctica te kampen krijgt met enorme smelt. Ook afgelopen november en januari verloor het continent veel ijs. En dat het hier gaat om een terugkerend verschijnsel is voor onderzoekers vooral heel zorgelijk. “De hittegolf in februari is op zichzelf niet zo belangrijk,” zegt Pelto. “Maar het wordt wel zorgwekkend als dit soort gebeurtenissen vaker plaatsvinden.” Want dat betekent dat er steeds meer gletsjers ijsmassa verliezen. Bijvoorbeeld de Pine Island-gletsjer, die al tijden in zwaar weer verkeert. Onlangs brak er nog een ijsberg ter grootte van het eiland Malta van de gletsjer af. Ook de Thwaites-gletsjer op West-Antarctica blijkt steeds onstabieler te worden. Daarom is het voor wetenschappers ontzettend belangrijk om deze gletsjers nauwlettend in de gaten te houden. Op die manier willen onderzoekers de veranderingen die deze gletsjers ondergaan op de voet blijven volgen, om zo ook de consequenties ervan met behulp van modellen en simulaties in kaart te brengen.
