Mogelijk bevindt zich rondom de piepjonge ster AS 209 de jongste exoplaneet ooit, die misschien zelfs ‘binnenkort’ een maantje baart.
Op zo’n 395 lichtjaar van ons vandaan in het sterrenbeeld Slangendrager, vinden we de piepjonge ster AS 209. Onderzoekers zijn al enkele jaren erg geïnteresseerd in dit zonnestelsel, met name vanwege de aanwezigheid van zeven ringen, die erop lijken te duiden dat de ster planeten voortbrengt. In een nieuwe studie hebben onderzoekers de ster met behulp van radiotelescoop ALMA beter onder de loep genomen. En daaruit blijkt dat de ster mogelijk een wel heel jonge exoplaneet herbergt.
Exoplaneet
Tijdens het bestuderen van AS 209 ontdekten onderzoekers ineens een lichtvlek in het midden van een verdere lege holte in het gas rond de ster. Volgens het team wijst dit op de aanwezigheid van een zogenaamde circumplanetaire schijf rondom een planeet ter grootte van Jupiter.
We weten dat planeten ontstaan doordat materie in de gas- en stofschijf rond jonge sterren samenklontert. Terwijl de planeten zo groeien, veroorzaken ze – door het opslokken van materiaal – holtes in die gas- en stofschijf. En gedurende dit proces kan een planeet ook een eigen gas- en stofschijf ontwikkelen. Dit wordt de circumplanetaire schijf genoemd en is dus een soort ringvormige ophoping van gas, stof en puin rond jonge exoplaneten.
De ontdekking van deze circumplanetaire schijf is heel bijzonder. Het is namelijk pas de derde keer ooit dat het bestaan van een circumplanetaire schijf is bevestigd. Hoewel wetenschappers al wel lange tijd vermoedden dat exoplaneten dergelijke schijven herbergen, konden ze dat tot voor kort niet bewijzen.
Maantje?
Daarnaast is de waarneming ook een mijlpaal voor ALMA. Het is namelijk de eerste keer dat deze radiotelescoop het gas in een circumplanetaire schijf heeft gade geslagen. En mogelijk duidt dit zelfs op de totstandkoming van een maantje rondom de vermoedelijke exoplaneet. Circumplanetaire schijven hebben namelijk twee functies: enerzijds draagt het bij aan de groei van de planeet door de hoeveelheid materiaal die op de planeet valt, te reguleren. Tegelijkertijd kan materiaal in die circumplanetaire schijf ook weer samenklonteren, waardoor er manen of andere kleine rotsachtige objecten worden gevormd.
Jongste exoplaneet ooit
Wetenschappers houden het systeem nauwlettend in de gaten. De vermoedelijke exoplaneet bevindt zich namelijk op ongeveer 30 miljard kilometer van zijn moederster. En dat trekt de heersende theorieën over hoe planeten het levenslicht zien sterk in twijfel. Daarnaast wordt de leeftijd van de moederster geschat op zo’n 1,6 miljoen jaar. Als dat wordt bevestigd, zou de exoplaneet die er mogelijk omheen cirkelt, weleens de boeken in kunnen gaan als de jongste exoplaneet ooit ontdekt.
James Webb-telescoop
Volgens de astronomen is er meer onderzoek nodig om de aanwezigheid van de planeet te bevestigen. En de hoop is dat de James Webb-telescoop daarbij te hulp kan schieten. “De beste manier om het ontstaan van planeten te bestuderen, is door planeten te observeren terwijl ze zich vormen,” zegt onderzoeker Jaehan Bae. “We leven in een zeer opwindende tijd waarin we dit kunnen doen dankzij krachtige telescopen, zoals ALMA en James Webb.”
Voor nu leveren de nieuwe resultaten al wel verdere aanwijzingen over hoe planeten rond jonge sterren mogelijk ontstaan. Bovendien kan het bestuderen van circumplanetaire schijven in hun vroegste stadia ook licht werpen op de vorming van ons eigen zonnestelsel. Zo wordt verondersteld dat Jupiters Galileïsche manen (de vier grootste manen van Jupiter) zo’n 4,5 miljard jaar geleden tevens in een circumplanetaire schijf rondom de gasreus zijn gevormd. En dus verschaft de studie ook een inkijkje in wat er zich miljarden jaren geleden in ons eigen piepjonge zonnestelsel heeft afgespeeld.
