Op TikTok word je doodgegooid met influencers die er plots achter komen dat ze ADHD hebben. Ze sommen wat willekeurige ‘gekke’ trekjes op – zijn vaak hun sleutels kwijt, komen altijd te laat – en de diagnose is gesteld. Experts zijn het daar niet mee eens.
Onderzoekers van de University of British Columbia analyseerden de honderd meest bekeken TikTok-video’s over ADHD en toonden aan dat minder dan de helft van de beweringen over symptomen daadwerkelijk overeenkomt met klinische richtlijnen voor de diagnose van ADHD.
“TikTok kan een geweldig hulpmiddel zijn om bewustzijn te vergroten en stigma’s te verminderen, maar het heeft ook een keerzijde”, zegt hoofdonderzoeker Vasileia Karasavva. “Anekdotes en persoonlijke ervaringen zijn krachtig, maar zonder context kunnen ze leiden tot misverstanden over ADHD en geestelijke gezondheid in het algemeen.”
Gebrek aan nuance
ADHD is een van de meest voorkomende ontwikkelingsstoornissen die vaak in de kindertijd wordt ontdekt. Veel mensen, vooral vrouwen, komen er echter pas op latere leeftijd achter dat ze het hebben. ADHD wordt gekenmerkt door aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsief gedrag. Naar schatting heeft wereldwijd zo’n drie tot zeven procent van de volwassenen ADHD.
In de video’s deelden veel TikTok-makers hun persoonlijke ervaringen zonder aan te geven dat die niet per se voor iedereen met ADHD gelden en ook kunnen voorkomen bij mensen zonder de aandoening. Dit gebrek aan nuance kan ertoe leiden dat kijkers symptomen verkeerd interpreteren of zichzelf onterecht diagnosticeren.
De studie ontdekte dat hoe meer ADHD-gerelateerde content een jongvolwassene op TikTok bekijkt, hoe groter de kans is dat zij zowel de prevalentie als de ernst van ADHD-symptomen overschatten. Deelnemers die meer van deze content zagen, waren ook eerder geneigd om de video’s aan te bevelen, ondanks de onbetrouwbaarheid van de informatie.
Honderd video’s
De onderzoekers lieten twee klinisch psychologen de honderd populairste TikTok-video’s onder de hashtag #ADHD beoordelen op nauwkeurigheid, nuance en algemene kwaliteit. Vervolgens moesten 843 universitaire studenten vertellen over hun TikTok-gebruik en tien video’s beoordelen: de vijf video’s die de psychologen het hoogst hadden gewaardeerd en de vijf laagst gewaardeerde.
Klinisch psychologen gaven de meest accurate ADHD-video’s gemiddeld een score van 3,6 op 5, terwijl de studenten ze slechts een 2,8 gaven. De psychologen beoordeelden de minst betrouwbare video’s met gemiddeld 1,1 op 5. De studenten gaven een aanzienlijk hogere score van 2,3. Dit toont aan dat desinformatie ongemerkt door veel jonge mensen wordt geaccepteerd.
Niet per se ADHD
“Wat we ontdekten was dat over de hele linie de meeste beweringen niet overeenkwamen met de diagnostische criteria die experts gebruiken”, vertelt Karasavva aan Scientias.nl. “Veel voorkomende symptomen van ADHD zijn onoplettendheid (moeite met focussen, dingen kwijtraken of fouten maken), hyperactiviteit (zenuwachtig of rusteloos zijn) en impulsiviteit (anderen onderbreken of moeite hebben met geduld). Maar ADHD ziet er niet voor iedereen hetzelfde uit en ieders ervaring is uniek. De grootste onjuiste voorstelling van zaken bij de video’s die we hebben beoordeeld, was dat deze nuance vrijwel altijd ontbrak. Met andere woorden, iemand die concentratieproblemen heeft, heeft niet noodzakelijk ADHD. Er zijn veel andere verklaringen: het kan angst zijn, depressie, slaapgebrek, en nog veel meer. Maar op TikTok wordt zo’n symptoom beschreven als een zeker teken dat iemand ADHD heeft”, legt de onderzoeker uit.
Niet iedereen is daar overigens even gevoelig voor. “Uit ons onderzoek bleek dat vrouwen meer ADHD-gerelateerde TikToks bekeken dan mannen, maar beide groepen beoordeelden de video’s vergelijkbaar. We ontdekten ook dat deelnemers die zichzelf hadden gediagnosticeerd met ADHD de neiging hadden om TikTok-video’s over ADHD als meer behulpzaam en accuraat te beschouwen dan deelnemers zonder ADHD. Ze beoordeelden de video’s ook positiever dan mensen met een formele ADHD-diagnose, hoewel dit verschil niet sterk genoeg was om als statistisch significant te worden beschouwd”, aldus Karasavva. Dat is wel interessant: heb je dus een officiële diagnose dan wéét je dat ADHD meer is dan je sleutels kwijtraken.
Psychologen op TikTok
Volgens de onderzoekers moeten psychologen en andere professionals actiever deelnemen aan TikTok-discussies over ADHD. Door deskundig onderbouwde inhoud te delen, kunnen zij helpen desinformatie te bestrijden en ervoor zorgen dat jongeren toegang krijgen tot betrouwbare informatie.
Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. “Goede, educatieve inhoud die wetenschappelijk is onderbouwd, kan veel tijd kosten om te produceren. Sociale media-apps zoals TikTok gedijen beter bij korte, frequente en vermakelijke inhoud. Voor veel zorgverleners kan het moeilijk zijn om de trends op sociale media bij te houden en consistent goede content te posten die ook nog eens vermakelijk is. Er zijn echter best veel therapeuten en artsen die precies dat doen op TikTok, dus misschien kunnen we allemaal van hen leren”, klinkt het hoopvol, al ziet de onderzoeker nog wel een paar obstakels. “Veel kijkers zijn misschien niet geïnteresseerd in wat zorgverleners te zeggen hebben. In plaats daarvan worden ze meer aangetrokken door de persoonlijke ervaringen van andere mensen in een vergelijkbare situatie. En sociale media zijn een geweldige plek om zo’n gemeenschap te vinden, je ervaringen te delen en je misschien minder alleen te voelen. Tegelijkertijd denk ik dat we allemaal moeten onthouden dat anekdotisch bewijs op basis van persoonlijke ervaringen heel individueel is en niet voor iedereen hoeft te gelden”, stelt Karasavva.
Geld verdienen aan ADHD
Ook moeten we niet vergeten dat veel influencers flink profiteren van hun ADHD-content. Dat schokte de onderzoeker misschien nog wel het meest. “Wat ons het meest verraste was dat de helft van de makers van de content direct vroeg om donaties of een product verkocht waarvan ze beweerden dat het hielp bij ADHD-symptomen. En we waren eigenlijk heel voorzichtig in hoe we dit telden. We rekenden alleen degenen mee die expliciet ADHD-gerelateerde producten verkochten of direct om geld vroegen. Dit betekent dat het werkelijke aantal makers dat financieel profiteert van ADHD-content waarschijnlijk nog hoger is dan wat we rapporteerden. Dit roept belangrijke vragen op over de commercialisering van ADHD-content op sociale media. Krijgen kijkers betrouwbare, wetenschappelijk onderbouwde informatie of worden ze aangemoedigd om dingen te kopen die misschien niet echt helpen? Het benadrukt de noodzaak voor meer bewustzijn over waar deze informatie vandaan komt en of het wordt gedeeld om te informeren of om winst te maken”, klinkt het tot besluit.
