Amateur-astronomen hebben de Ringnevel vast al weleens aan de nachtelijke hemel gade geslagen. Maar zo zag je ‘m nog nooit!
De Ringnevel – ook wel bekend als Messier 57 – is een iconische nevel die je zelfs met een kleine telescoop aan de nachtelijke hemel kunt aanschouwen. Voor veel amateur-astronomen is de ‘donut’ dan ook een bekend object, dat de hele zomer in het sterrenbeeld Lier zichtbaar is. Maar nu ga je ‘m zien zoals je ‘m nog nooit hebt gezien. Want de krachtige James Webb-telescoop heeft de Ringnevel – zoals we ondertussen van ‘m gewend zijn – op bijzonder indrukwekkende wijze vastgelegd.
Foto
Hieronder is de verbluffende foto te bewonderen. Wat met name opvalt, is hoe gedetailleerd Webb de Ringnevel heeft weten vast te leggen, waardoor wetenschappers een betere blik op dit object kunnen werpen dan ooit tevoren.
“We staan versteld van de details,” zegt professor Albert Zijlstra, verbonden aan de Universiteit van Manchester. “Die zijn beter dan we ooit hebben gezien. We hebben altijd geweten dat planetaire nevels mooi waren. Maar wat we nu zien, is spectaculair.”
Ringnevel
De Ringnevel is op een koude januarinacht in 1779 ontdekt door de Franse astronoom Antoine Darquier de Pellepoix. Toevallig werd het object diezelfde maand ontdekt door collega-astronoom Charles Messier, die M57 toevoegde aan zijn Messier catalogus. De Ringnevel zelf is al veel ouder. De centrale ster van de Ringnevel was ooit enkele malen zwaarder dan de zon. De ster zette met een hoge snelheid waterstof om in helium. Dit zorgde ervoor dat de ster relatief snel door zijn voorraad waterstof heen was. Oftewel: de brandstofvoorraad slonk. Hierdoor groeide de ster enorm en transformeerde hij in een woeste rode reus. Door deze groei kon de zwaartekracht de buitenste lagen niet meer vasthouden, waardoor de buitenste gaslagen de ruimte in dreven en er een witte dwerg overbleef. Deze laatstgenoemde stap vond ongeveer 4.000 jaar geleden plaats, toen de nevel in feite werd geboren. Kortom, de Ringnevel is dus in feite een kleurrijk overblijfsel van een stervende ster.
Het is overigens niet voor het eerst dat een telescoop zijn ogen op de Ringnevel richt. Hubble deed dat bijvoorbeeld al eerder. Maar de nieuw vervaardigde foto is wel het best afgeleverde plaatje tot nu toe.
Kosmisch wonder
De bijzondere structuur en de levendige kleuren van de nevel spreken al lange tijd erg tot de verbeelding. En nu bieden de fraaie nieuwe beelden van Webb een ongeëvenaarde kans om de complexe processen die zich in de nevel afspelen, beter te doorgronden. De opvallende vormen en patronen van de Ringnevel zijn namelijk het gevolg van een complex samenspel van verschillende fysieke processen die nog niet goed worden begrepen. Uiteindelijk hopen onderzoekers dankzij de nieuwe plaatjes van Webb nog beter te gaan begrijpen hoe dit kosmische wonder is gevormd.
Witte dwerg
Onderzoekers kunnen dan ook niet wachten om zich op de beelden te storten. Want mogelijk zullen ze dan ook meer kunnen ontraadselen over de witte dwerg in het midden. “De foto onthult niet alleen fijne details, maar verschaft ons ook meer inzicht in de binnenste regio rond de centrale witte dwerg,” stelt astronoom Mike Barlow. “We zijn getuige van de laatste fasen van het leven van een ster. Daarnaast geeft het ons een inkijkje in de verre toekomst van onze zon. De waarnemingen van Webb hebben een nieuw venster geopend om deze ontzagwekkende kosmische gebeurtenissen beter te begrijpen. Bovendien kunnen we de Ringnevel nu gebruiken om te bestuderen hoe ook andere planetaire nevels ontstaan en evolueren.”
Kortom, de nieuwe beelden zijn niet alleen prachtig, ze bieden ook nog eens een schat aan wetenschappelijke inzichten in de processen van stellaire evolutie. “Door de Ringnevel te bestuderen, hopen we de levenscycli van sterren en de elementen die ze vrijgeven in de kosmos, beter te begrijpen,” besluit astronoom Nick Cox.
