Een analyse van drie stofdeeltjes afkomstig van Itokawa onthult dat dit niet de ruimtesteen is waar je ruzie mee moet krijgen.
Dat stellen onderzoekers in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences. Ze baseren zich, zoals gezegd, op een analyse van stofdeeltjes, afkomstig van Itokawa. De stofdeeltjes werden verzameld door ruimtesonde Hayabusa 1, die de 500 meter lange ruimtesteen in 2005 bezocht en bemonsterde en het verzamelde materiaal in 2010 weer op de aarde afleverde.
Heel oude ruimtesteen
Het onderzoek naar de stofdeeltjes resulteert in een fascinerende conclusie, zo vertelt onderzoeker Fred Jourdan aan Scientias.nl. “De meeste modellen voorspellen dat een planetoïde met een omvang van enkele honderden meters tot een paar kilometer een paar honderd miljoen jaar in de planetoïdengordel zou kunnen overleven. Maar Itokawa overleefde meer dan 4,2 miljard jaar. Dat is veel langer dan gedacht.”
De stofdeeltjes stellen Jourdan en collega’s niet alleen in staat om Itokawa te dateren; de onderzoekers kunnen zich dankzij het stof ook een beeld vormen van de levensloop van de planetoïde. “Allereerst onthult de mineralogie van de stofdeeltjes dat ze hun herkomst vinden diep in een moeder-planetoïde die zeker 20 kilometer groot was en op een gegeven moment vernietigd is,” vertelt Jourdan. Een deel van de brokstukken klonterde daarna samen en vormde – zeker 4,2 miljard jaar geleden – Itokawa.
Puinhoop
Het resultaat is een planetoïde die niet – zoals de moeder-planetoïde waar deze ooit deel van uitmaakte – uit één stuk steen bestaat, maar is opgebouwd uit losse brokstukken. “Itokawa behoort tot de puinhoop-planetoïden,” stelt Jourdan. “Wat betekent dat deze vrijwel volledig bestaat uit losse keien en stenen.” En tussen al die keien en stenen treffen we veel lege ruimtes aan. “Bijna de helft van Itokawa bestaat uit lege ruimte,” stelt Jourdan zelfs.
Kussen
Dat klinkt misschien niet als een onverwoestbare planetoïde, maar dat is het juist wel. “Itokawa is eigenlijk een soort gigantisch kussen in de ruimte,” legt Jourdan uit. “Kussens zijn zacht, omdat er veel lucht gevangen zit tussen de vulling. En dat maakt ze ook goede schokdempers. Hetzelfde geldt voor een puinhoop-planetoïde; dat zijn ook goede schokdempers.” En daarmee zijn ze bijzonder lastig te vernietigen, zo blijkt ook wel uit het feit dat Itokawa na 4,2 miljard jaar nog altijd moedig standhoudt.
Planetaire protectie
Het onderzoek geeft niet alleen meer inzicht in de roerige geschiedenis van Itokawa, maar heeft ook belangrijke implicaties voor de toekomst. Bijvoorbeeld met betrekking tot het beschermen van de aarde tegen eventueel op de aarde afstormende ruimtestenen. Hoewel Itokawa vanwege zijn omvang en baan officieel te boek staat als ‘potentieel gevaarlijke ruimtesteen’ hebben we er voorlopig niets van te vrezen en dus zijn er ook geen ambities om deze planetoïde te vernietigen. Maar afgaand op de nieuwste bevindingen lijkt het zojuist een stuk aannemelijker te zijn geworden dat als er toch een keertje een ruimtesteen op ramkoers met de aarde wordt ontdekt, deze – net als Itokawa – lastig te vernietigen zal zijn, zo legt onderzoeker Nick Timmes uit. “Wij wilden nagaan of puinhoop-planetoïden bestand zijn tegen schokken of dat ze bij het minste of geringste uiteenvallen. Nu we ontdekt hebben dat ze bijna net zo lang kunnen overleven als het zonnestelsel bestaat, moeten ze ook veel overvloediger in de planetoïdengordel voorkomen dan we dachten, dus is er ook een grotere kans dat als een grote planetoïde op de aarde afkoerst het een puinhoop-planetoïde is.”
DART
Dat klinkt als heel slecht nieuws. “De belangrijkste implicatie van dit onderzoek is dat puinhoop-planetoïden heel goed bestand zijn tegen bombardementen,” aldus Jourdan. Maar als we deze planetoïden zo niet kunnen stoppen, hoe kunnen we een inslag dan afwenden als zo’n ruimtesteen koers zet richting de aarde? Daar hebben onderzoekers wel ideeën over. Sterker nog; één van die ideeën hebben ze recent tijdens de DART-missie al uitgeprobeerd! Tijdens deze missie ramde een klein ruimtevaartuig de ruimtesteen Dimorphos, niet om deze te vernietigen, maar met als doel de baan ervan te wijzigen. “En dat was een groot succes!” stelt Jourdan. “Het bewees dat we puinhoop-planetoïden een duwtje kunnen geven door er een ruimtevaartuig op in te laten slaan.” De aanpak heeft echter één nadeel. “Het vereist dat we gevaarlijke planetoïden heel vroeg detecteren.” Het duwtje dat we ze middels een inslaand ruimtevaartuig kunnen geven, is namelijk maar klein. En daarom is het effect op de baan van het object op korte termijn ook maar klein. De aanpak werkt dan ook niet als een ruimtesteen op het punt staat om op de aarde te klappen. “Maar als we de planetoïde bijvoorbeeld drie jaar voordat deze op aarde zou inslaan kleine duwtjes beginnen te geven, is er geen probleem. DART-achtige ruimtesondes kunnen dat doen.”
Kernbom
Maar wat als we nu niet zoveel tijd blijken te hebben? Natuurlijk hebben Jourdan en collega’s daar naar aanleiding van hun bevindingen over nagedacht en ze denken een plan te hebben. “Wat we in onze studie suggereren, is dat we de mogelijkheid moeten verkennen om een kernbom heel dicht bij de planetoïde af te laten gaan.” De schokgolf zou de planetoïde dan – veel sterker dan bijvoorbeeld DART-achtige inslagen dat kunnen – van koers kunnen doen veranderen. “En het feit dat de ruimtesteen bestand is tegen vernietiging zou in dit geval in ons voordeel werken, omdat de ruimtesteen niet vernietigd wordt. Een planetoïde nabij de aarde vernietigen is immers ook niet handig, omdat al het puin dan op de aarde zou vallen en een vernietigend effect zou hebben dat bijna vergelijkbaar is met het effect van een inslag.”
Het klinkt misschien als het script van Armageddon, maar er is één belangrijk verschil. “Het is belangrijk om te benadrukken dat de bom niet in de planetoïde tot ontploffing zou worden gebracht,” stelt Jourdan. “Want dat zou er waarschijnlijk voor zorgen dat deze in ieder geval deels uiteenvalt. In plaats daarvan moet de bom dicht bij het oppervlak tot ontploffing komen. Daarnaast is het ook belangrijk dat we dit soort dingen eerst gaan testen, net zoals we dat met DART hebben gedaan, zodat we ook zeker weten dat het werkt zoals we het bedoeld hebben.”
