Polio staat te boek als (bijna) uitgeroeid en tóch komen onderzoekers nu met twee nieuwe poliovaccins: dit is waarom

Hoewel de oorspronkelijke poliostammen grotendeels zijn verdwenen, ontstaan er nog weleens uitbraken van poliovarianten die via oraal verstrekte vaccins het levenslicht zien. En daar maken onderzoekers nu korte metten mee.

Polio is een slopende ziekte die gelukkig onderhand zo goed als uitgeroeid is: twee van de drie serotypes zijn wereldwijd verdwenen en de derde is aanzienlijk teruggedrongen. Toch betekent dit niet dat de ziekte volledig is geëlimineerd. Gezondheidsorganisaties waarschuwen nog geregeld voor nieuwe uitbraken. Dit betekent dat het poliovirus over de hele wereld blijft circuleren en een bedreiging vormt voor iedereen die niet is gevaccineerd. Daarom hebben wetenschappers nu twee nieuwe vaccins ontwikkeld, die voor eens en voor altijd polio moeten uitbannen.

Meer over polio
Polio is een verraderlijke ziekte. Het is meestal asymptomatisch, maar kan bij ongeveer één op de honderd kinderen tot ernstige afwijkingen leiden. Polio is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een virus. Het dringt het zenuwstelsel binnen en kan binnen enkele uren totale verlammingen veroorzaken. Besmetting kan plaatsvinden door contact van de mond met ontlasting (bijvoorbeeld als een besmet persoon na een toiletbezoek zijn handen niet goed wast) of – in mindere mate – via besmet water of voedsel. Het virus vermenigvuldigt zich vervolgens in de darm. De ziekte greep met name na de Tweede Wereldoorlog om zich heen en maakte steeds meer slachtoffers. Polio treft vooral kinderen onder de vijf jaar. De eerste symptomen van de ziekte – die niet genezen, enkel voorkomen kan worden – zijn koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, braken, pijn in de ledematen en een stijve nek. Eén op de 200 infecties leidt tot onomkeerbare verlamming, meestal van de benen.

Je vraagt je misschien af hoe het kan dat een ziekte die (bijna) uitgeroeid is, nog altijd voor uitbraken kan zorgen. Dat zit zo.

Nieuwe uitbraken
Hoewel de oorspronkelijke poliostammen grotendeels zijn verdwenen, kunnen er uit het orale poliovaccin nieuwe stammen ontstaan. Orale vaccins bestaan uit levend, verzwakt virus. En het gebeurt heel soms dat het levende verzwakte virus na langdurige overdracht van persoon op persoon zo erg is gemuteerd, dat het weer ziekteverschijnselen veroorzaakt. Vervolgens kan het voor nieuwe uitbraken zorgen, zelfs in landen waarvan werd aangenomen dat ze poliovrij waren. Zo zijn er van vaccin afgeleide polio gevallen ontdekt in landen zoals Syrië, de Democratische Republiek Congo en de Verenigde Staten. Hierdoor is er een sterke noodzaak ontstaan om ook deze nieuwe bron van polio tegen te gaan.

Twee nieuwe vaccins
Om deze heropleving aan te pakken, hebben onderzoekers nu twee nieuwe vaccins ontwikkeld. Deze nieuwe, orale vaccins, beschreven in het vakblad Nature, zijn gemaakt van een verzwakt poliovirus dat genetisch is gemanipuleerd. Hierdoor zal het minder snel muteren en een virulente toestand bereiken, waardoor de kans op uitbraken aanzienlijk wordt teruggedrongen. “We hebben deze nieuwe vaccins ontwikkeld met behulp van de lessen die we hebben getrokken uit vele jaren van poliobestrijding,” zegt onderzoeker Raul Andino. “We geloven dat ze zullen helpen de ziekte voor eens en voor altijd uit te roeien.”

Vaccinatiecampagne
De strijd tegen polio is al lang aan de gang. Zo verschenen de eerste vaccins al in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Ze vormden de start van een massale campagne om iedereen te immuniseren, met de nadruk op kinderen. Het geïnactiveerde poliovaccin, gemaakt van dood poliovirus, werd toegediend via injectie. Enkele jaren later werd het orale poliovaccin in het leven geroepen, gemaakt van verzwakt poliovirus, dat met druppels in de mond of op een suikerklontje werd verstrekt. Hoewel het geïnactiveerde poliovaccin de voorkeur heeft in landen met een goede gezondheidszorg, is het orale poliovaccin de goedkopere en gemakkelijkere optie dat in veel ontwikkelingslanden wordt gebruikt.

Voorloper-vaccin
De onderzoekers zijn er vrij zeker van dat de twee nieuw ontwikkelde vaccins zoden aan de dijk zullen zetten. Enkele jaren geleden ontwikkelden ze namelijk al een effectief voorloper-vaccin. “Meer dan 600 miljoen dosissen werden geleverd aan meer dan 28 landen,” vertelt Andino. “En in tien gevallen stopte het de aanhoudende uitbraken afkomstig van polio-vaccins. Dit gaf ons veel vertrouwen dat het vaccin werkte zoals verwacht.”

Update
De twee nieuw ontwikkelde vaccins zijn eigenlijk een update van dit voorloper-vaccin. Om er zeker van te zijn dat ze werken, worden ze momenteel grondig getest in klinische onderzoeken. Maar Andino heeft goede hoop dat ze met vlag en wimpel zullen slagen. Het zal een keerpunt betekenen in onze voortdurende strijd tegen polio. Kinderen van de toekomst zullen levenslang worden beschermd – en misschien zal polio in de toekomst wel écht volledig uitgeroeid zijn.

Volgens Andino is het echter belangrijk dat we op dit moment nog niet op de zaken vooruitlopen. We zouden polio dan ook niet moeten onderschatten. “De perceptie dat polio is verdwenen, is gevaarlijk,” zegt hij. “Alleen al in India worden er wekelijks 500.000 kinderen geboren, een enorm aantal vatbare mensen. Maar we beschikken nu wel over dat wat we nodig hebben om ze te beschermen.”

Bronmateriaal

"Two New Vaccines Join the Fight to Eradicate Polio" - University of California San Francisco
Afbeelding bovenaan dit artikel: Riza Azhari van Getty Images Signature (via canva.com)

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd