‘Plasticvervuiling kan onherstelbare schade aan gaan richten’

We brengen nog altijd grote – en groeiende – hoeveelheden plastic in de natuur, zonder dat we de consequenties daarvan goed overzien. En dat kan catastrofale gevolgen hebben.

We kennen ze vooral van klimaatverandering: de ‘tipping points‘, oftewel: omslagpunten. Met de term wordt verwezen naar een moment waarop een kritieke drempel wordt overschreden en abrupte en bovenal vrijwel onomkeerbare veranderingen optreden. In het geval van de opwarming van de aarde gaat het dan om ingrijpende veranderingen in het klimaat, die worden ingegeven door onze uitstoot. Maar het is niet alleen onze uitstoot die ertoe kan leiden dat we op een omslagpunt afstevenen. Ook met onze plasticvervuiling dreigen we een kritieke drempel te overschrijden, zo stellen onderzoekers in het blad Science. En als we die drempel eenmaal over zijn, is er geen weg terug en zal de plasticvervuiling niet alleen ingrijpende, maar ook onomkeerbare effecten krijgen.

Probleem
Dat plasticvervuiling een groot probleem is, is natuurlijk al veel langer bekend. Niet alleen in oceanen, maar ook in woestijnen, op bergtoppen en zelfs in Arctische sneeuw is vandaag de dag gedumpt plastic te vinden. En regelmatig horen we dat dieren er in vast komen te zitten of er zoveel van eten dat ze ziek worden of zelfs doodgaan.

Ondertussen neemt de hoeveelheid plastic in de natuur alleen maar toe. Recente schattingen suggereren dat er op jaarbasis tussen de 9 en 23 miljoen ton plastic in meren, rivieren en oceanen belandt. En een vergelijkbare hoeveelheid plastic komt jaarlijks vrij op het land. Het zijn indrukwekkende cijfers die naar verwachting de komende 30 jaar nog eens zullen verdubbelen.

Zowel consumenten als overheden zijn zich steeds meer bewust van plasticvervuiling en de gevolgen ervan. Ook worden er veel maatregelen getroffen om plasticvervuiling tegen te gaan. En toch neemt de hoeveelheid plastic in de natuur toe. Hoe kan dat? “Als consumenten denken we dat al ons plastic – als we het netjes scheiden – op magische wijze gerecycled wordt,” stelt onderzoeker Mine Tekman. “Maar technologisch gezien kent de recycling van plastic de nodige beperkingen.” Bovendien komt het regelmatig voor dat landen die plastic gescheiden inzamelen, hun afval exporteren naar landen die juist niet zo goed in staat zijn om het te recyclen. “Het beperken van de plasticvervuiling vereist drastischere acties,” meent Tekman. Zo moet de productie van ‘nieuw’ plastic aan banden worden gelegd om het gebruik van gerecycled plastic te stimuleren. Daarnaast pleit ze voor een verbod op de export van plastic afval naar landen die het niet goed kunnen recyclen.

Effecten
De effecten van die groeiende plasticvervuiling zijn niet te overzien, zo waarschuwen de onderzoekers. Dat komt niet alleen doordat de hoeveelheid plastic in de natuur sterk toeneemt, maar ook doordat het lang in de natuur rondzwerft en ondertussen door verwering ook nog eens allerlei veranderingen ondergaat. Zo kan het plastic uiteenvallen, waardoor grote aantallen lastig op te ruimen micro- of nanoplastics ontstaan. Ook kunnen er chemicaliën uitlekken. “Dus plastic is een continu bewegend object dat eigenlijk steeds complexer en mobieler wordt,” stelt onderzoeker Annika Jahnke. “Voorspellen waar het zich gaat verzamelen en welke effecten het kan gaan hebben, is heel uitdagend of zelfs onmogelijk.”

Verwering
En dat baart de onderzoekers zorgen. “Op dit moment stoppen we het milieu vol met groeiende hoeveelheden lastig op te ruimen plastics,” stelt onderzoeker Matthew MacLeod. “Tot op heden zien we geen grootschalig bewijs voor nadelige effecten, maar als verweerd plastic een heel slecht effect gaat hebben, dan kunnen we dat waarschijnlijk niet terugdraaien.”

Combinatie van problemen
Daarnaast valt niet uit te sluiten dat de plasticvervuiling in combinatie met andere problemen tot verstrekkende, onomkeerbare en misschien zelfs wereldwijde gevolgen leidt. Zo kan plastic ecosystemen die reeds hinder ondervinden van overbevissing of veranderingen in de watertemperatuur verder onder druk zetten. Bijvoorbeeld doordat dieren giftige stoffen afkomstig uit het plastic binnenkrijgen of in grotere stukken plastic verstrikt raken. En gedumpt plastic zou zelfs de klimaatcrisis kunnen vergroten als het organismen aantast die van cruciaal belang zijn voor de opname van CO2 in de oceanen (denk bijvoorbeeld aan plankton).

Om te voorkomen dat de plasticvervuiling tot onomkeerbare schade leidt, moet er hard worden ingegrepen, meent MacLeod. “Het negeren van de opeenstapeling van hardnekkige plasticvervuiling in het milieu kan enorme kosten met zich meebrengen. De meest logische actie is het zo snel mogelijk terugdringen van de hoeveelheid plastic die nu in het milieu vrijkomt.”

Bronmateriaal

"Is global plastic pollution nearing an irreversible tipping point?" - Stockholm University (via Eurekalert)
Afbeelding bovenaan dit artikel: Daria Shevtsova via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd