Het ziet er zo vredig uit: een bij die van bloem tot bloem vliegt en pollen ophaalt. Maar lang niet alle planten zijn daarvan gediend, zo blijkt uit nieuw onderzoek. Er zijn zelfs veel planten die zich met giftige chemische goedjes tegen de bijen wapenen. Bijensoorten die het wagen om teveel van de pollen mee te nemen, worden besmet en leggen niet veel later het loodje.
De onderzoekers baseren hun conclusies op een experiment. Ze lieten bijen de pollen van de boterbloem, slangenkruid, boerenwormkruid en mosterdplant verzamelen. Ze gebruikten daarvoor bijen die maar van één soort plant aten.
Larven
De verzamelde pollen voerden de onderzoekers aan de larven van twee bijensoorten: de Osmia bicornis en de Osmia cornuta. Deze soorten hebben van nature een gevarieerd dieet. Toch betekent dat niet dat elke pol goed voor ze is, zo blijkt uit de studie. De larven van de Osmia cornuta deden het bijvoorbeeld prima zolang ze de pollen van slangenkruid naar binnen werkten. Maar de larven van dezelfde soort die de pollen van boterbloemen kregen, stierven massaal: zo’n negentig procent legde binnen enkele dagen het loodje. De larven van de Osmia bicornis reageerden precies omgekeerd op de pollen. Beide soorten deden het uitstekend op de pollen van de mosterdplanten, maar konden geen van beiden leven met de pollen van boerenwormkruid.
Aanpassingen
“Voor zover wij weten is dit het eerste, duidelijke bewijs dat bijen fysieke aanpassingen moeten doen om met de ongunstige, chemische eigenschappen van bepaalde pollen om te gaan,” vertelt onderzoeker Claudio Sedivy. Planten hebben een goede reden om hun pollen tegen bepaalde bijen te beschermen. Bijen gebruiken een groot deel van de pollen om hun jongen te voeden en deze pollen kunnen dus niet gebruikt worden voor de bestuiving.
“Bijen en planten hebben tegenstrijdige belangen als het om pollen gaat. De meeste planten bieden bezoekende insecten nectar om ze zover te krijgen dat ze de pollen van bloem naar bloem brengen. Bijen zijn heel efficiënte verzamelaars.” Een larf van een bij heeft de pollen van enkele honderden bloemen nodig om volwassen te worden. Volwassen bijen kunnen in één keer zo’n 70 tot 90 procent van de pollen meenemen. Die pollen houdt de bij goed bij zich, zodat ze niet meer gebruikt kunnen worden voor de bestuiving. “Planten hebben daarom een aantal morfologische aanpassingen ontwikkeld om te voorkomen dat bijen al hun pollen weghalen.”
