Planten zijn een stuk intelligenter dan je misschien denkt. Wist je bijvoorbeeld dat ze het horen als er een bestuiver aankomt? Ze bereiden zich zelfs voor op zijn komst.
Als een bij of ander diertje een plant bezoekt, produceert hij verschillende geluiden. Denk aan het geflapper met zijn piepkleine vleugeltjes bij het landen of het kenmerkende gezoem tijdens het vliegen. Ook de plant ontgaat dat geluid niet, ontdekte Francesca Barbero, professor zoölogie aan de Universiteit van Turijn.
Niet alleen reuk, ook geluid
Samen met een multidisciplinair team van entomologen, geluidstechnici en plantenfysiologen uit Spanje en Australië bestudeerde ze deze geluidssignalen. Niet als leuk weetje, maar om efficiënte methodes te ontwikkelen voor het monitoren van groepen bestuivers en hun invloeden op de biologie en ecologie van planten.
“Co-evolutie tussen planten en bestuivers is voornamelijk bestudeerd door naar de productie en perceptie van visuele en reuksignalen te kijken. Er is echter steeds meer bewijs dat zowel insecten als planten ook geluidssignalen kunnen waarnemen en produceren of doorgeven”, legt de dierenprofessor uit.
Die slimme leeuwenbekjes
Barbero en haar collega’s lieten leeuwenbekplanten het geluid horen van zoemende slakkenhuisbijen om de reacties van de bloemen te volgen. De onderzoekers ontdekten iets opmerkelijks: de geluiden van de bijen, die efficiënte bestuivers van de leeuwenbekjes zijn, zorgden ervoor dat de planten meer suiker en nectar gingen produceren. Zelfs de genexpressie, die het suikertransport en de nectarproductie regelt, veranderde.
Het is een interessante strategie om de overleving te bevorderen. De planten kunnen zo ervoor zorgen dat de bestuivers meer tijd in hun bloemen doorbrengen. Er valt immers meer te halen. Ook zullen de bijen trouwer zijn aan de leeuwenbekjes en snel weer terugkomen voor nog zo’n smakelijk hapje.
Succesvolle voortplanting
“Het vermogen om naderende bestuivers te bevoordelen op basis van hun kenmerkende geluidssignalen is een adaptieve strategie voor planten”, aldus Barbero. “Door te reageren op het juiste signaal, bijvoorbeeld van een extreem efficiënte bestuiver, kunnen planten hun voortplantingssucces verbeteren doordat hun reacties veranderingen in het gedrag van de bestuivers teweegbrengen.”
Onduidelijk is of het ook andersom werkt, dat het geluid van planten ook eerder geschikte bestuivers aantrekt. “Als deze respons van insecten wordt bevestigd, kunnen geluiden gebruikt worden om economisch relevante planten en gewassen te behandelen en de aantrekkingskracht van hun bestuivers te vergroten”, meent Barbero.
Slimme planten
Het team voert momenteel analyses uit om de respons van leeuwenbekjes op andere bestuivers te vergelijken. “Het is verbazingwekkend hoeveel manieren er zijn waarop planten nuttige en schadelijke insecten of andere planten kunnen onderscheiden en factoren als temperatuur, droogte en wind in hun omgeving aanvoelen”, besluit Barbero.
Planten kunnen zich dan misschien wel niet voortbewegen, dom zijn ze allerminst, wil ze maar zeggen.
Steeds minder bijen
In Nederland neemt het aantal bijen al jaren af. Van de bijna 360 soorten wilde bijen is meer dan de helft bedreigd. Oorzaken zijn onder andere het verdwijnen van bloemenrijke gebieden, gebruik van bestrijdingsmiddelen en ziektes.
Bijen spelen een cruciale rol als bestuivers. Ze zorgen ervoor dat bloemen bevrucht worden, wat nodig is voor de groei van fruit, groente en zaden. Zonder bijen zouden veel planten zich niet kunnen voortplanten. Behalve honingbijen, zijn ook metselbijen en hommels hiervoor belangrijk.
Als bijen verdwijnen, heeft dat grote gevolgen. Minder bestuiving betekent lagere oogsten van bijvoorbeeld appels, aardbeien en tomaten. Dat raakt niet alleen boeren, maar ook onze voedselzekerheid en biodiversiteit. Dieren die van deze planten leven, krijgen het eveneens moeilijk. Zonder bijen raken ecosystemen dus compleet uit balans.
