Onderzoekers concluderen dat dergelijke vleesvervangers over het algemeen gezonder zijn dan vlees, met name vanwege hun hoge vezelgehalte, lage verzadigd vetgehalte en afwezigheid van cholesterol. En dat kan het risico op hart- en vaatziekten verminderen.
De schappen liggen er tegenwoordig vol mee: vleesvervangers. Deze voedingsproducten worden vervaardigd van plantaardige eiwitten, zoals soja, tarwe (bijvoorbeeld seitan), erwten, bonen of noten, en kunnen zijn verwerkt tot burgers, worstjes, gehakt, nuggets en meer. Steeds meer Nederlanders kiezen er bewust voor om vleesvervangers te nuttigen, met name vanwege milieuoverwegingen of dierenwelzijn. Maar hoewel deze plantaardige burgers en worstjes steeds meer worden gegeten, is er eigenlijk nog maar weinig onderzoek gedaan naar hoe gezond ze precies zijn.
Studie
Een nieuwe studie brengt hier nu verandering in. Zo hebben onderzoekers de beschikbare literatuur over dit onderwerp doorgespit om te achterhalen wat er momenteel bekend is over de gezondheid van dergelijke vleesvervangers. De auteurs bogen zich over verschillende studies die tussen 1970 en 2023 zijn gepubliceerd. Ze waren met name geïnteresseerd in de samenstelling en de voedingsprofielen en hoe ze het cholesterol en de bloeddruk beïnvloeden.
Gezond
Het onderzoek heeft enkele interessante bevindingen opgeleverd. “Allereerst moet worden opgemerkt dat vleesvervangers aanzienlijk kunnen verschillen qua samenstelling en voedingsprofielen,” vertelt onderzoeker Felicia Tsam aan Scientias.nl. “Maar over het algemeen zijn deze plantaardige burgers en worstjes beter voor het hart dan echt vlees. Sommige producten hebben echter een zorgwekkend hoog natriumgehalte. Niettemin blijkt uit ons onderzoek dat ze de bloeddruk niet verhogen.” Bovendien tonen verschillende studies aan dat vleesvervangers bepaalde cardiovasculaire risicofactoren kunnen verbeteren. “Dat komt omdat ze veel vezels, weinig verzadigd vet en geen cholesterol bevatten,” stelt Tsam. “Deze eigenschappen hebben allemaal invloed op het risico op hart- en vaatziekten.”
Bewerkt
Hoewel plantaardige burgers en worstjes sterk bewerkte voedingsproducten zijn, kunnen de meeste soorten dus toch worden beschouwd als een gezonde voedingskeuze. “Alleen omdat voedsel sterk bewerkt is, betekent niet automatisch dat het ongezond is,” legt Tsam uit. “Neem bijvoorbeeld olijfolie. Hoewel ook olijfolie sterk bewerkt is, zijn de meeste mensen er toch over eens dat het op zijn minst goed is voor het hart. Hetzelfde geldt voor volkoren ontbijtgranen en brood, notenmelk, en andere vergelijkbare producten. Wel is het belangrijk om te onthouden dat er binnen het spectrum van plantaardige vleesalternatieven variatie bestaat. Dit betekent dat de ene gezonder is dan het andere, afhankelijk van het gehalte aan macronutriënten en micronutriënten. De keuze voor het één of het ander hangt echt af van wat het beste bij jouw behoefte en smaakvoorkeuren past.”
Rood vlees
Ondertussen hebben verschillende studies aangetoond dat het eten van (rood) vlees het risico op verschillende ziektes verhoogt. Denk bijvoorbeeld aan hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Hierdoor neemt zelfs de kans op vroegtijdig overlijden toe. Daarnaast weten we ook dat het verminderen van de consumptie van rood vlees gunstig is voor het milieu. De productie van rood vlees heeft over het algemeen een grotere ecologische voetafdruk dan de productie van plantaardige voedingsmiddelen. Rood vleesproductie vereist meer land, water en voer in vergelijking met plantaardige alternatieven. Daarnaast draagt de veehouderij bij aan de uitstoot van broeikasgassen, zoals methaan en kooldioxide, die bijdragen aan klimaatverandering. En dus kunnen vleesvervangers een geschikt alternatief zijn, zonder dat je op smaak hoeft in te boeten. Veel plantaardige burgers en worstjes benaderen de smaak van echt vlees namelijk opmerkelijk goed. “Gardein heeft onlangs een heerlijke braadworst op de markt gebracht die aanzienlijk minder calorieën, verzadigd vet en totaal vet bevat dan de bekendere plantaardige worstjes, maar toch een relatief hoog eiwitgehalte heeft,” aldus Tsam.
Vlees vervangen
De studie ondersteunt het idee dat het vervangen van vlees door een plantaardige lookalike weleens een heel goed idee zou kunnen zijn. Hoe je dat doet? “Een makkelijke manier is door 50 procent van het vlees in een recept te vervangen door een plantaardig alternatief, of zelfs iets simpelers zoals bonen of peulvruchten,” legt Tsam desgevraagd uit. “In spaghetti bolognese kun je bijvoorbeeld de helft van het vlees vervangen door bijvoorbeeld plantaardige gehakt. Of linzen, als je het vet- en caloriegehalte wilt verlagen en tegelijkertijd de vezelinname wilt verhogen.”
Samenstelling
Voordat je een vleesvervanger in je winkelmandje legt, is het wel goed om het voedingsprofiel te controleren op eiwit, vezels, verzadigd vet en zout. “Over het algemeen zijn de varianten met minder verzadigd vet en zout gezonder dan die met hogere gehaltes,” zegt onderzoeker Shaun Ward. “Nadat je de vleesvervangers hebt gekozen op basis van minder verzadigd vet en zout, is het slim om producten te selecteren die rijker zijn aan eiwit en vezels. Als extra tip adviseer ik om ook de gepaneerde varianten te vermijden (die bedekt zijn met tarwebloem, vergelijkbaar met een kipnugget), om zo je calorie-inname en het gebruik van geraffineerde koolhydraten onder controle te houden.”
Toekomstig onderzoek
Ondanks de voordelen, onderstrepen de onderzoekers dat verder onderzoek naar vleesvervangers nodig is. Zo ontbreekt het momenteel aan langdurig onderzoek naar hoe deze alternatieven het risico op een hartaanval of beroerte kunnen beïnvloeden. “Ook is er momenteel weinig onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van bepaalde veelvoorkomende componenten in plantaardige vleesalternatieven, zoals seitan, een belangrijk ingrediënt in veel vleesvervangers,” merkt Tsam op.
Toch kunnen we naar aanleiding van de studie concluderen dat plantaardige vleesalternatieven over het algemeen een ‘hartgezonder’ profiel hebben in vergelijking met vlees. “Mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten zouden moeten overwegen hun vleesconsumptie te verminderen,” zo schrijft onderzoeker David Spence in een bijbehorend redactioneel commentaar. “En plantaardige vleesvervangers zijn waarschijnlijk een goed alternatief voor mensen die hun hartgezondheid willen verbeteren.”
