Plant dwingt muizen om zijn zaadjes uit te spugen

Muizen mogen best zijn zoete vruchten eten, maar de plant dwingt ze tijdens de maaltijd wel om de zaadjes snel weer uit te spugen. En de muizen geven graag aan dat ‘verzoek’ gehoor.

De vruchtjes van Ochradenus baccatus zijn heerlijk zoet en muizen zijn er dol op. Maar ze eten de vruchtjes wel heel voorzichtig, want de zaden: daar worden de dieren niet zo vrolijk van. Wanneer deze worden stukgebeten zorgen deze – in combinatie met het vruchtvlees – voor een heel scherpe smaak. En dus werkt de muis de vrucht naar binnen en spuugt deze de zaadjes weer uit. Op onderstaand filmpje is dat goed te zien.

Spugen
Het is best bijzonder dat de muizen de zaadjes uitspugen. Ze zouden de vruchten ook helemaal links kunnen laten liggen, maar dat doen ze niet. Ze hebben geleerd om niet in de zaadjes te bijten (zo komt ook de vieze smaak niet vrij) en ze zo snel mogelijk weer uit te spugen. “Het voegt een nieuwe dimensie toe aan ons begrip van de voortdurende strijd tussen planten en dieren,” stelt onderzoeker Denise Dearing. “In dit geval hebben de planten de dieren naar hun hand gezet.” De planten gebruiken de muizen om hun zaadjes te verspreiden.

De muis maakt er een zooitje van. De uitgespuugde zaadjes blijven op de grond achter. Foto: Michal Samuni-Blank / Technion-Israel Institute of Technology.
Vies
In de vruchten van de plant zitten glucosinolaten. Wanneer de muizen enkel vruchtvlees naar binnen werken, ondervinden ze daar geen hinder van. Maar als ze op vruchtvlees en zaden kauwen, verandert dat. Dan komen er enzymen vrij die glucosinolaten activeren. Die reactie zorgt ervoor dat er chemicaliën vrijkomen: isothiocyanaten. Deze stoffen kennen wij ook: ze zorgen er bijvoorbeeld voor dat mosterd zo’n scherpe smaak heeft. Doordat de vieze smaak pas vrijkomt als vruchtvlees en zaden kapot worden gebeten, bepaalt de plant ook wie zijn vruchten eet en wie zijn zaden verspreidt. “Het fruit probeert zichzelf op te laten eten door de juiste consument.” Eentje die de zaden van het vruchtvlees kan scheiden. “De plant produceert vruchten die afnemers die de zaden kapotmaken, wegjagen.” Zo verzekert de plant zich ervan dat de zaden heelhuids op verschillende plaatsen belanden en daar uitgroeien tot gezond nageslacht, zo is in het blad Current Biology te lezen.

Zonder vies smaakje
De onderzoekers vroegen zich af of de muizen de zaden wel op zouden eten als deze niet zo’n sterke smaak zouden opwekken. Ze zorgden ervoor dat het enzym dat de vieze smaak opwekte, niet meer in de zaden zat en schotelden de muizen de zaden voor. De muizen lieten nu slechts 20 procent van de zaden heel, terwijl ze eerder zeker 74 procent van de zaden heel lieten. Dat is ergens logisch: de bestudeerde muizen zijn echte liefhebbers van zaden en als ze de kans krijgen, eten ze ze dus op.

Tafelmanieren
Het is voor het eerst dat onderzoekers ontdekken dat knaagdieren zaadjes uitspugen. “Het is niet dat de muizen slechte tafelmanieren hebben,” stelt Dearing. “Ze wiebelen de zaden expres uit het vruchtvlees, zoals wij dat doen wanneer we een watermeloen eten.” Ze wijst erop dat het in eerste instantie lijkt alsof de muizen de planten te slim afzijn: ze omzeilen het afweermechanisme van de plant door de zaden uit te spugen. “Maar het is de plant die ervan profiteert, want de muizen verspreiden de zaden.” Dat is heel belangrijk voor de plant, want normaal gesproken zouden de zaden onder de plant vallen en daar ontkiemen ze niet zo gemakkelijk. “De muizen brengen de zaden op plaatsen die geschikt zijn voor ontkieming.”

De onderzoekers gingen natuurlijk ook na of de uitgespuugde zaden nog wel goed ontkiemden. Dat bleek het geval te zijn. Sterker nog: zaden die door de muizen waren uitgespuugd, ontkiemden gemiddeld twee keer zo snel als zaden die in het fruit achterbleven.

Bronmateriaal

"Plant poison turns seed-eating mouse into seed spitter" - Utah.edu
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Michal Samuni-Blank / Technion-Israel Institute of Technology.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd