Terwijl het dunne, slanke lichaam meer op die van moderne vogels lijkt, blijkt zijn schedel opvallende overeenkomsten te vertonen met die van grote dinosaurussen, zoals Tyrannosaurus rex.
Onderzoekers hebben de fossiele overblijfselen gevonden van een opvallend oervogeltje. Het gaat om een uitgestorven exemplaar dat zowel overeenkomsten vertoont met moderne vogels als dinosaurussen. Met name de schedel van het vogeltje is bijzonder. Want die lijkt verrassend veel op die van – ja echt – de Tyrannosaurus rex.
Ontdekking
Onderzoekers troffen het fossiele skelet aan in de Chinese provincie Liaoning, gelegen in het noordoosten van het land. Het skeletje is zo’n 120 miljoen jaar oud en is zo klein, dat het met gemak in de palm van je hand past. Na een grondige analyse blijkt het te gaan om een nog onbekende vogelsoort.
Dankzij zorgvuldige CT-scans en een gedetailleerde reconstructie van het fossiel, toonden de onderzoekers aan dat dit nieuw ontdekte oervogeltje tot een inmiddels uitgestorven groep vogels behoort die met een moeilijk woord Enantiornithes wordt genoemd. De meeste vogels uit het Krijt kunnen onder deze noemer geschaard worden. Ze zijn dan ook de meest diverse groep uit de tijd van de dinosaurussen en fossielen zijn over de hele wereld teruggevonden.
Schedel
Wat het vogeltje met name zo bijzonder maakt, is zijn opvallend goed bewaard gebleven, slechts twee centimeter grote schedel. “We hebben bijna de hele schedel kunnen reconstrueren,” vertelt onderzoeker Min Wang in een interview met Scientias.nl. “Deze reconstructie geeft ons belangrijke informatie over hoe de schedel van vogels uit het Mesozoïcum bewoog.”
Het leidt tot een interessante ontdekking. Hedendaagse vogels beschikken namelijk over een zogenoemde ‘kinetische schedel’ wat betekent dat de bovenkaak onafhankelijk van de onderkaak en de hersenpan kan worden bewogen. “Er wordt al lang beweerd dat dit vermogen evolueerde in vogels uit het Mesozoïcum, maar zonder substantieel bewijs,” vertelt Wang. “In onze studie laten we nu zien dat ons fossiel niet over een kinetische schedel beschikt. Dit betekent dat dit waarschijnlijk veel later in vogels evolueerde dan gedacht.”
Tyrannosaurus rex
Tegelijkertijd deelt het piepkleine oervogeltje wel verscheidende schedelkenmerken met de meest bekende en gevreesde dinosaurus: de Tyrannosaurus rex. Zo was de schedel van deze angstaanjagende dinosaurus ook niet kinetisch. Daarnaast heeft het oervogeltje twee benige bogen voor de aanhechting van de kaakspieren, vergelijkbaar met hoe we dat zien bij reptielen, zoals hagedissen, alligators en dinosaurussen. “Deze fossiele vogel deelt dus veel structurele en functionele kenmerken met de gigantische T. rex,” concludeert Wang. “Niemand had dat gedacht. En zelfs ik was verbijsterd toen ik voor het eerst een blik op de CT-scans wierp.”
Eén bot sprong er voor de onderzoekers met name uit. Zo blijkt dat de zogenaamde pterygoideus (een gepaard bot dat deel uitmaakt van het gehemelte) van het oervogeltje er precies hetzelfde uitziet als die van Dromaeosauriër Linheraptor. Linheraptor-dinosaurussen zijn vogelachtige theropoden, een uitgestorven groep dinosauriërs die ook vleeseters omvat zoals de T. rex en Velociraptor. Bovendien blijken ook andere kenmerken van het achterste gedeelte van de schedel van het oervogeltje meer overeen te komen met die van Linheraptor-dinosaurussen dan met hedendaagse vogels. Een verrassende ontdekking. Want dat verschaft ons meer inzicht in hoe deze eerste vogels er precies uitzagen. “De bevindingen laten zien dat de eerste vogels nog grotendeels dinosauriër waren en nog niet over de typische schedels van hedendaagse vogels beschikten,” aldus Wang.
Mengelmoes
De resultaten tonen aan dat het oervogeltje een soort mengelmoes is van dinosaurus en vogel. Waarschijnlijk zit ie op zijn eigen evolutionaire tak, ergens er tussenin. Hij beschikte nog over veel kenmerken van zijn dinosaurus-voorouders (zoals de schedel) terwijl het lichaampje al wel meer leek op die van moderne vogels. Uiteindelijk ontwikkelde vogels een kinetische schedel, waardoor ze verder afstand namen van hun voorouders.
Overigens had het hier bestudeerde oervogeltje er helemaal geen last van dat ‘ie nog niet over een dergelijke kinetische schedel beschikte. “Het hebben van een ‘dinosaurus-schedel’ op een vogellichaampje zat het succes van Enantiornithes (of andere vroege vogels) helemaal niet in de weg,” zegt Wang. “Ze deden het tientallen miljoenen jaren erg goed op verschillende plaatsen over de hele wereld.”
