Het beestje leefde 237 miljoen jaar geleden en was slechts 10 centimeter groot.
Als je aan dinosaurussen en pterosauriërs – ofwel vliegende reptielen – denkt, dan denk je waarschijnlijk aan gigantische beesten die miljoenen jaren geleden de aarde onveilig maakten. Maar een nieuwe studie suggereert nu dat deze dieren extreem kleine voorouders hadden. “Er is een algemene aanname dat dinosauriërs reuzen waren,” zegt onderzoeker Christian Kammerer. “Maar we hebben een dier ontdekt dat dicht bij de afsplitsing van dinosaurussen en pterosauriërs in de buurt staat. En het is verrassend klein.”
Kleine insectendoder
In de nieuwe studie beschrijven de onderzoekers de ontdekking van een piepklein familielid van dinosaurussen en pterosaurussen. Het beestje leefde zo’n 237 miljoen jaar geleden op het eiland Madagascar en zou slechts 10 centimeter groot zijn geweest. De onderzoekers hebben het nieuwe dier Kongonaphon kely genoemd, wat zoveel betekent als ‘kleine insectendoder’. De fossiele resten van het diertje werden al in 1998 opgegraven maar bleven lange tijd op de plank liggen. “Het heeft even geduurd voordat we ons op de botten konden concentreren,” zegt onderzoeker John Flynn. “Maar toen we dat eenmaal deden, kwamen we er al snel achter dat we hier iets unieks onder ogen hadden.”
Dinosaurussen en vliegende pterosauriërs worden geschaard onder de groep Ornithodira. Over hun oorsprong is echter weinig bekend, aangezien er slechts sporadisch exemplaren van dichtbij de wortel van de afsplitsing zijn aangetroffen. “De ontdekking van het kleine familielid van dinosaurussen en vliegende pterosauriërs benadrukt het belang van het Madagascaanse fossielenbestand voor het verbeteren van onze kennis over de geschiedenis van gewervelde dieren,” aldus onderzoeker Lovasoa Ranivoharimanana.
Lichaamsgrootte
Kongonaphon is overigens niet het eerste kleine dier dat zich mogelijk dichtbij de wortel van de Ornithodira-stamboom bevindt. “Eerder werden dergelijke exemplaren echter beschouwd als geïsoleerde uitzonderingen op de regel,” merkt Kammerer op. Bovendien werd aangenomen dat de lichaamsgrootte van de eerste Archosauria – de grotere groep waarbinnen we de dinosaurussen, vogels, pterosaurussen en krokodilachtigen aantreffen – en de vroegste Ornithodira ongeveer vergelijkbaar was. Daarna zouden pas de reusachtige dinosaurussen op het toneel zijn verschenen. “Recente ontdekkingen – waaronder die van Kongonaphon kely – hebben ons een veel beter begrip gegeven van de vroege evolutie van de Ornithodira,” stelt Kammerer. “Analyse van veranderingen in lichaamsgrootte tijdens de evolutie van de Archosauria wees namelijk uit dat de lichaamsgrootte al vroeg in de geschiedenis van de lijn van dinosaurussen en pterosaurussen afnam.”
Klein
Anders gezegd, de bevindingen tonen aan dat dinosaurussen en pterosaurussen extreem kleine voorouders hadden. En dit heeft belangrijke implicaties. Slijtage op de tanden van Kongonaphon suggereert bijvoorbeeld dat het beestje zich te goed deed aan insecten. En dit insectendieet heeft mogelijk de vroege Ornithodira geholpen te overleven door een andere niche te bezetten dan hun meestal vleesetende familieleden.
Veren en haartjes
Bovendien suggereert de studie dat de veertjes en haartjes die zowel aan de kant van dinosaurussen als aan de kant van pterosaurussen zijn aangetroffen, mogelijk zijn ontstaan in de nieuw ontdekte kleine voorouder. Het vasthouden van warmte in kleine lichaampjes is namelijk erg uitdagend. En het Trias staat bekend als een tijdperk van extreme klimaten. Aangenomen wordt dat er enorme temperatuurverschillen bestonden tussen warme dagen en koude nachten. Lichaamsbedekking zou Kongonaphon kely dus hebben geholpen om zijn temperatuur te reguleren.
De ontdekking van de nieuwe voorouder van zowel de dinosaurussen als de pterosaurussen
is erg bijzonder. Want het licht een klein tipje van de sluier over verrassende overeenkomsten tussen de twee soorten. Gehoopt wordt dat de vondst van Kongonaphon kely ook zal leiden tot het beantwoorden van nog vele andere prangende vragen omtrent deze twee charismatische dieren die bij velen tot de verbeelding spreken.
