Voor het eerst wordt PFAS nu concreet gelinkt aan een vorm van kanker. Onderzoekers stellen dat blootstelling aan het zogenoemde n-PFOS de kans op schildklierkanker met ruim de helft vergroot. Die forever chemicals zijn dus allesbehalve onschuldig.
PFAS, oftewel poly- en perfluoralkylstoffen, vormen een grote, complexe groep synthetische chemicaliën die in de grond, het water en de lucht belanden. “PFAS zijn sinds ongeveer de jaren veertig in productie en zitten in allerlei producten, zoals antiaanbakpannen, vlekresistente kleding, schuim in brandblussers, cosmetica en schoonmaakmiddelen”, legt onderzoeker Maaike van Gerwen van de Icahn School of Medicine van Mount Sinai uit aan Scientias.nl. “PFAS worden echter ook gevonden in de grond, water en voedingsmiddelen. Omdat PFAS een hele sterke koolstof-fluorverbinding hebben, duurt het lang voordat ze in de omgeving of in het lichaam worden afgebroken. Ze worden daarom dan ook forever chemicals genoemd.”
Geen vis uit Westerschelde
Zelfs als we dus acuut stoppen met PFAS zal het lang duren voor ze uit ons milieu verdwenen zijn. “Ondanks het feit dat grote chemische bedrijven gestopt zijn met de productie van de eerste PFAS, zoals PFOS en PFOA, is de blootstelling aan PFAS nog steeds groot. Dit komt door de langzame afbraak van deze stoffen in de omgeving maar ook doordat bedrijven andere PFAS hebben ontwikkeld. Studies van de Amerikaanse populatie laten zien dat meer dan 95 procent van de mensen PFAS in hun bloed hebben”, aldus Van Gerwen. Zowel in Europa als in de VS wordt blootstelling aan PFAS inmiddels beschouwd als een gezondheidscrisis. Zo raadt het RIVM af om vis uit de Westerschelde te eten vanwege de hoge concentratie PFAS.
Schildklierkanker
Al langer wordt de recente toename van het aantal mensen met schildklierkanker in verband gebracht met PFAS, maar er waren nog weinig studies die dit bevestigden. “Omdat schildklierkanker sinds de afgelopen decennia wereldwijd steeds vaker voorkomt, wilden wij onderzoeken of er mogelijk omgevingsfactoren de oorzaak zijn voor die toename. Dat leidde tot de ontdekking dat PFAS minstens deels kan verklaren waarom schildklierkanker vaker voorkomt”, aldus Van Gerwen. “Het risico op schildklierkanker door blootstelling aan PFAS is een wereldwijde zorg, aangezien PFAS zich overal in de wereld bevindt. Deze studie levert cruciaal bewijs dat er grootschalige studies moeten komen naar het effect van PFAS-blootstelling op de schildklier.”
De onderzoekers bestudeerden 88 patiënten met schildklierkanker, die bloedplasmamonsters hadden afgestaan vlak voor of net na de kankerdiagnose. Die vergeleken ze met een controlegroep van 88 mensen zonder kanker. De onderzoekers maten acht soorten PFAS in de bloedmonsters van de deelnemers. De PFAS-niveaus van beide groepen werden vergeleken. Vooral één chemische stof sprong eruit: perfluoroctaansulfonzuur, oftewel n-PFOS. Deze PFAS-variant vergrootte de kans op schildklierkanker met maar liefst 56 procent.
Grotere studies nodig
Vervolgens vergeleken de onderzoekers de resultaten met een subgroep van 31 patiënten bij wie er minstens een jaar zat tussen de plasmamonsters en hun diagnose van schildklierkanker. Daarmee kon enigszins worden gekeken naar de tijd tussen de PFAS-blootstelling en de ontwikkeling van kanker. Ook hierbij werd een positief verband gevonden tussen n-PFOS en schildklierkanker, plus een aantal andere vormen van PFAS. Hoeveel PFAS te veel is, is nog onduidelijk. “Hiervoor zijn grote studies nodig waarin mensen zonder schildklierkanker worden gevolgd en regelmatig PFAS-levels laten bepalen”, legt Van Gerwen uit.
Borstkanker
Het lijkt erop dat PFAS niet alleen van invloed zijn op het risico op schildklierkanker, maar mogelijk ook op hormonale kankersoorten. “PFAS zijn chemische stoffen die behoren tot de groep van endocrine disruptive chemicals”, vertelt de van origine Nederlandse onderzoeker. “Deze chemische stoffen staan er om bekend dat ze de hormoonproductie van endocriene organen beïnvloeden. De hypothese is dan ook dat PFAS mogelijk een impact hebben op andere endocriene organen, zoals bijvoorbeeld de prostaat en de borst. Tot nu toe is echter alleen PFOA geclassificeerd als mogelijk carcinogeen voor de mens door het IARC (International Agency for Research on Cancer). Een van de eerste grote onderzoeken naar de impact van blootstelling aan PFOA was in de omgeving van de Dupont-fabriek in Parkersburg, West Virginia. In deze studie werd een link gevonden met nierkanker, testiskanker en schildklierziekten, maar niet met schildklierkanker”, verklaart Van Gerwen. Dupont kennen we natuurlijk ook van de fabriek in Dordrecht, die is omgedoopt tot Chemours en waar in de buurt veel te hoge PFAS-waarden zijn gemeten. Daar laat het RIVM nu onderzoek naar doen.
Blootstelling niet te voorkomen
Helemaal verbaasd is Van Gerwen niet door de resultaten. “We hadden voordat we het onderzoek begonnen de hypothese dat PFAS mogelijk zou zijn gelinkt aan schildklierkanker. We moeten wel de kanttekening plaatsen dat dit onderzoek is gedaan met een relatief kleine studiepopulatie dus vervolgonderzoek bestaat uit het herhalen van onze studie in een groter cohort maar de resultaten zullen zeker de basis zijn voor verder onderzoek. We willen in de toekomst dit ook graag verder onderzoeken in populaties die aan hogere PFAS-levels zijn blootgesteld zodat we onze eerste bevindingen kunnen bevestigen.”
Tot op heden is het heel lastig om blootstelling aan PFAS te voorkomen, maar het begint er wel heel erg op te lijken dat we van de forever chemicals af moeten, stelt ook collega-onderzoeker Lauren Petrick van Icahn Mount Sinai. “De resultaten van deze studie bevestigen eens te meer dat we te maken hebben met een PFAS-gezondheidscrisis en onderstrepen dat we onze blootstelling aan PFAS moeten verminderen en hopelijk op een dag kunnen elimineren”, zegt ze. “Op dit moment is het vrijwel onmogelijk om PFAS te vermijden in ons dagelijks leven. We hopen dat onze bevindingen mensen bewuster maken van de ernst van deze forever chemicals.”
