Een grafiek die suggereert dat de wereldgemiddelde temperatuur momenteel 0,9 graden Celsius hoger ligt dan normaal zorgt voor lichte paniek. Wat is er aan de hand? En is die paniek terecht?
De laatste dagen circuleert op Twitter een grafiek die velen al enige schrik heeft aangejaagd. De grafiek (je ziet deze hieronder) suggereert dat de wereldgemiddelde temperatuur afgelopen vrijdag maar liefst 0,9 graden Celsius hoger lag dan gemiddeld tussen 1979 en 2000 op dezelfde dag het geval was. Daarmee brengt de grafiek een behoorlijke temperatuurafwijking aan het licht die sommigen doet vermoeden dat de opwarming van de aarde nu echt uit de hand loopt.
Model
Maar wat zien we hier nu eigenlijk? En is die paniek terecht? We vroegen het Peter Siegmund, klimaatexpert bij het KNMI. “Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat dit geen echte waarnemingen zijn,” zo vertelt hij na het zien van de grafiek. “Het is een reanalysis, wat betekent dat de data voor het maken van deze grafiek eerst nog door modellen zijn gehaald.”
El Niño
“Dat gezegd hebbende, is het echter zeker mogelijk dat echte waarnemingen ook temperaturen onthullen die hoger liggen dan voor deze tijd van het jaar normaal is. Want dat zou zomaar te herleiden kunnen zijn naar een opkomende El Niño.” El Niño is een periodieke opwarming van oceaanwater langs de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan die de wereldwijde temperatuur behoorlijk kan opstuwen. “Met wel 0,1 tot 0,2 graden Celsius.” Op dit moment is de Grote Oceaan al warmer dan normaal en het zou Siegmund dan ook niet verbazen als we het effect van El Niño al terug gaan zien in de wereldgemiddelde temperatuur.
Natuurlijke variatie
Maar dat kan een mogelijke uitschieter van 0,9 graden Celsius natuurlijk niet helemaal verklaren. “Waarschijnlijk speelt natuurlijke variatie ook een rol,” stelt Siegmund. Hij verwijst hiermee naar natuurlijke schommelingen in temperatuur; de ene dag is nu eenmaal – afhankelijk van onder meer weersomstandigheden – net wat warmer dan de andere. En ondertussen speelt er op de achtergrond natuurlijk ook nog de voortdurende opwarming van de aarde die, zo blijkt uit recente gegevens, de laatste jaren een vlucht heeft genomen.
Optelsom
Het lijkt er dan ook sterk op dat het angstaanjagende piekje in de grafiek – als het al door echte waarnemingen bevestigd zou kunnen worden – een optelsom is van El Niño, opwarming en natuurlijke variatie. En daarmee is het piekje in de grafiek geen reden voor paniek of een enorme wake up-call, maar vooral een pleidooi voor een realistischere kijk op ons klimaat. Want een piek van 0,9 graden Celsius is, om met woorden van Siegmund te spreken, inderdaad ‘best fors’. “Maar we zien dit soort piekjes (ook in echte waarnemingen, red.) wel vaker,” benadrukt hij. “Zo piekte de wereldgemiddelde temperatuur in maart ook nog.” Maar die dagelijkse piekjes zeggen niet zoveel. Simpelweg omdat ze sterk beïnvloed worden door natuurlijke variaties. “Het is veel interessanter om te kijken naar de jaarlijkse wereldgemiddelde temperatuur,” vindt Siegmund. Oftewel de trend op lange termijn.
Langetermijn trend
Die krijgt op Twitter misschien wat minder aandacht, maar geeft – om heel eerlijk te zijn – eigenlijk veel meer reden tot paniek. “Want dan krijg je dus zo’n figuur,” verwijst Siegmund naar de grafiek hieronder. En dan zie je dat we in 2023 zo’n 0,9 graden Celsius boven de gemiddelde jaarlijkse temperatuur die tussen 1961 en 1990 werd gemeten, zitten. “En inmiddels zitten we zelfs zo’n 1,1 tot 1,2 graden Celsius boven de temperatuur in pre-industriële tijden.” En met El Niño in aantocht, wordt toch wel verwacht dat 2024 de boeken in zal gaan als het warmste jaar ooit gemeten. Een nieuw record dat, als we onze uitstoot niet snel en sterk terugdringen, gedoemd is om niet lang daarna te sneuvelen.
Dus nee, dat kleine temperatuurpiekje in een dagelijkse reeks is geen reden voor paniek. Maar dat betekent zeker niet dat we gerustgesteld achterover kunnen leunen; daarvoor is de trend op lange termijn nog altijd veel te spannend.
