Het brein van tieners lijkt – puur afgaand op de structuur ervan – enkele jaren ouder dan het in werkelijkheid is.
De coronacrisis heeft er bij veel jongeren flink ingehakt. Maatregelen, zoals het sluiten van scholen en de horeca, hadden grote invloed op hun dagelijks en sociaal leven. Het mentaal welbevinden van jongeren was dan ook lager in vergelijking met andere leeftijdsgroepen. “We weten al uit wereldwijd onderzoek dat de pandemie een negatieve invloed heeft gehad op de geestelijke gezondheid van jongeren, maar we wisten niet wat het fysiek met hun hersenen heeft gedaan,” zegt onderzoeker Ian Gotlib. Maar uit zijn bevindingen blijkt nu dat pandemische stress zichtbaar de hersenen van tieners heeft aangetast.
Veranderingen in de hersenstructuur
Dat het jonge brein verandert, is overigens niet heel opmerkelijk. Veranderingen in de hersenstructuur komen van nature voor naarmate we verouderen. Tijdens de puberteit en vroege tienerjaren maken we niet alleen lichamelijk een groei door, ook de hippocampus en de amygdala (hersengebieden die een cruciale rol spelen bij respectievelijk het opslaan van herinneringen en emoties) ‘groeien’. Tegelijkertijd worden weefsels in de cortex, een gebied dat betrokken is bij uitvoerende functies, dunner.
Hersenscans
Toch is er bij jongeren die de coronapandemie hebben meegemaakt, iets opvallends aan de hand. In de studie vergeleek Gotlib MRI-scans van 163 kinderen van zowel vóór als na de pandemie. Zijn onderzoek toont aan dat het hierboven beschreven ontwikkelingsproces bij de bestudeerde jongeren op het moment dat ze de lockdowns doormaakten, versnelde. “Vergeleken met de jongeren waarvan we vóór de pandemie hersenscans hadden vervaardigd, hadden de jongeren die na de pandemie aan de beurt waren niet alleen ernstigere internaliserende psychische problemen, maar ook een verminderde corticale dikte, een groter volume van de hippocampus en de amygdala en een meer gevorderde hersenleeftijd,” legt Gotlib uit.
Hersenleeftijd
Kortom, de nieuwe studie suggereert dat pandemiegerelateerde stressoren de hersenen van jongeren fysiek hebben veranderd. Hierdoor lijkt hun hersenstructuur enkele jaren ouder dan de hersenen van vergelijkbare leeftijdsgenoten vóór de pandemie. “Tot nu toe is een dergelijke versnelde verandering in de ‘hersenleeftijd’ alleen gezien bij kinderen die chronische tegenspoed hebben ervaren, zoals geweld, verwaarlozing, een disfunctionerend gezin of een combinatie van meerdere factoren,” aldus Gotlib.
Nieuwe vragen
De bevindingen roepen verschillende nieuwe vragen op. “Het is bijvoorbeeld niet duidelijk of de waargenomen veranderingen permanent zijn,” stelt Gotlib. “Zal hun chronologische leeftijd uiteindelijk hun ‘hersenleeftijd’ inhalen, of niet? Als hun brein permanent ouder blijft dan hun chronologische leeftijd, is het de vraag wat hiervan de gevolgen zijn. Voor een 70- of 80-jarige zou je cognitieve en geheugenproblemen verwachten, maar wat betekent het voor een 16-jarige als zijn of haar hersenen voortijdig verouderen?” Daarnaast is het momenteel nog onduidelijk of de waargenomen veranderingen in de hersenstructuur verband houden met veranderingen in de geestelijke gezondheid – al lijkt dit wel aannemelijk. Verder onderzoek zou dit moeten verduidelijken.
Generatie
De onderzoekers vrezen dat de pandemie mogelijk ernstige gevolgen heeft voor de hele generatie. Het zou kunnen dat het effect gaat hebben op hun latere leven. “Adolescentie is al een intensieve periode, waarin de hersenen een snelle reorganisatie doormaken,” zegt onderzoeker Jonas Miller. “Het is gekoppeld aan een verhoogd risico op psychische problemen, depressies en risicovol gedrag. En nu komt daar ook nog eens deze wereldwijde crisis bij die iedereen raakt en de dagelijkse routines verstoort. Het zou dus kunnen dat de hersenen van tieners die vandaag 16 of 17 zijn niet vergelijkbaar zijn met die van andere jongeren die enkele jaren geleden dezelfde leeftijd hadden.”
Gotlib is van plan dezelfde groep tieners te blijven volgen, om zo te bepalen of de coronapandemie het traject van hun hersenontwikkeling op de lange termijn heeft aangetast. Hij is ook van plan een oogje te houden op de geestelijke gezondheid van deze tieners. Ten slotte zal hij de hersenstructuur vergelijken van degenen die besmet waren met het coronavirus met jongeren niet het virus niet onder de leden hebben gehad. Op die manier hoopt hij eventuele subtiele verschillen te identificeren die mogelijk door COVID-19 zijn opgetreden.