Ozempic zou hét medicijn zijn dat obesitas de wereld uit helpt. Het zou ook nog eens tegen meer dan 40 andere aandoeningen werken, zoals Alzheimer en leverfalen. Prachtig!
Maar er zijn ook berichten over haaruitval, nierproblemen en ander bijwerkingen. Hoe zit het nou echt? Hoogleraar Gijs Goossens van de Universiteit Maastricht scheidt in een video van Universiteit van Nederland de zin van de onzin.
Onder de video legt hij uitgebreid uit hoe het zit met vetweefsel zelf en meer:
Scientias: Heel interessante video, dank. Je geeft aan dat het buikvet een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van chronische ziekten in mensen met obesitas, onder andere door de productie van ontstekingsstoffen en dat Ozempic dit kan verminderen. Kun je dat nog wat uitgebreider toelichten?
Gijs Goossens: “Graag! Vetweefsel is een orgaan, net zoals het hart, de lever, de nieren en de longen, en speelt een ontzettend belangrijke rol bij de stofwisseling en ons immuunsysteem. Het vetweefsel werkt als een soort buffervat waar overtollige calorieën tijdelijk kunnen worden opgeslagen. Wanneer we niet eten (bijvoorbeeld als we slapen) of wanneer we extra energie nodig hebben, zoals tijdens het sporten, worden de opgeslagen vetten weer afgebroken en via de bloedbaan naar andere organen getransporteerd, waar ze gebruikt kunnen worden als energiebron. Een bepaalde hoeveelheid vetweefsel is dus van levensbelang. Maar, te veel vetweefsel bij mensen met obesitas kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals type 2-diabetes en hart- en vaatziekten. Waarom?
De toename in de hoeveelheid buikvet bij volwassenen gebeurt door vergroting van bestaande vetcellen en juist grote vetcellen kunnen tot gezondheidsproblemen leiden. Grote vetcellen zitten namelijk al overvol met opgeslagen vetten en zijn daardoor minder goed in staat om voedingsvetten op te slaan. Vergelijk het met een ballon die je opblaast: dit gaat steeds moelijker naarmate de ballon zich vult met lucht. Hierdoor is er na inname van een maaltijd gedurende langere tijd meer vet aanwezig in de bloedbaan in mensen met obesitas. Dit resulteert in een verhoogde toevoer en ophoping van voedingsvetten in andere organen, zoals de lever, spieren, de alvleesklier en het hart. Dit alles leidt in veel gevallen tot een minder goede werking van deze organen en een verhoogd risico op chronische ziekten zoals type 2-diabetes, leverziekten en hart- en vaatziekten.
Vetweefsel produceert ook ontzettend veel signaalstoffen, waardoor het vetweefsel kan communiceren met andere organen in ons lichaam. Op deze manier heeft vetweefsel invloed op ontzettend veel processen in ons lichaam. We weten uit onderzoek dat de productie van dit soort signaalstoffen, waaronder ontstekingsfactoren, door het vetweefsel verstoord is in mensen met obesitas en bij kan dragen aan het ontstaan van chronische ziekten.
GLP-1-receptoragonisten, zoals Ozempic, zorgen bij de meeste mensen voor een afname van het lichaamsgewicht. Dit is het gevolg van een verminderde eetlust en/of lagere energie-inname. Dit komt met name door een afname van de hoeveelheid vetweefsel. Hierdoor zullen de grotere vetcellen in mensen met obesitas weer kleiner worden en zal ook de afgifte van ontstekingsfactoren door het vetweefsel aan de bloedbaan dalen. Dit draagt waarschijnlijk in belangrijke mate bij aan een lager risico op chronische ziekten door het gebruik van GLP-1-receptoragonisten zoals Ozempic.”
S: @zorc2000 geeft aan: “Professor Goossens legt het helder en beknopt uit. Ik vind het wel lastig om mee te gaan in het ‘obesitas is een complexe aandoening’. Niet om mensen te veroordelen; ik ga er niet over te oordelen over de oorzaak van iemands obesitas. Toch weet ik uit eigen ervaring dat het toch veelal een kwestie van lifestyle en keuzes is. <……> … misschien interessant te investeren in een goede diëtist/psycholoog voordat je naar dit soort middelen [red: GLP-1 receptor agonisten zoals Ozempic] grijpt.
G.G.: “Dit is een opmerking die vaak gemaakt wordt, en ik begrijp ook waar dit vandaan komt. Wanneer we gedurende een langere periode meer calorieën binnenkrijgen via de voeding dan we verbranden (positieve energiebalans) zal het lichaamsgewicht toenemen. Nemen we minder calorieën in dan ons lichaam nodig heeft dan zal het gewicht afnemen. Op basis hiervan kan ten onrechte geconcludeerd worden dat de oplossing voor obesitas simpel is: ‘Gewoon wat minder eten en wat meer bewegen’.
Het is echter belangrijk om te realiseren dat verschillende factoren een rol spelen bij het ontstaan en in stand houden van obesitas. Veel ongezonde, energierijke voeding en weinig beweging leveren doorgaans extra kilo’s op. Maar obesitas is niet simpelweg terug te brengen tot alleen het gevolg van een ongezonde leefstijl. Ook stress, door bijvoorbeeld werk of financiële problemen, heeft een effect op het lichaamsgewicht. Wanneer mensen langdurig stress ervaren zal ongezond eetgedrag vaker optreden. Te weinig slaap of een slechte nachtrust en erfelijke aanleg zijn ook van invloed op het gewicht. Daarnaast kan het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva en bepaalde ontstekingsremmers, bijdragen aan een toename van het lichaamsgewicht.
De huidige dikmakende (obesogene), stressvolle omgeving maakt het voor veel mensen erg lastig om op een gezond gewicht te blijven. Overal waar je komt, liggen ongezonde snacks voor het grijpen. Verleidingen op iedere hoek van de straat, op het station, op scholen, maar ook in de supermarkten, waar meer dan 80 procent van het aanbod bestaat uit ongezonde producten. Vergeet ook het gemak van de auto voor de deur of de e-bike niet. Je zou obesitas haast kunnen zien als een normale reactie op een ongezonde omgeving.
Kortom, obesitas is het resultaat van een complexe samenhang tussen biologische, psychologische, sociaaleconomische en omgevingsfactoren, en zeker niet altijd ‘eigen schuld dikke bult’. Weinig mensen kiezen er tenslotte voor om dik te zijn…
Het is bekend dat de oorzaken en ook de gevolgen van obesitas van persoon tot persoon kunnen verschillen. Het is daarom heel belangrijk om bij de behandeling van obesitas eerst de oorzaken goed in kaart te brengen en vervolgens een (multidisciplinaire) aanpak op maat in te zetten onder goede begeleiding. En zoals @zorc2000 aangeeft, dat kan begeleiding door onder andere een diëtist en/of psycholoog zijn.
Een gezonde leefstijl is wat mij betreft de hoeksteen van de preventie en behandeling van obesitas en de gevolgen hiervan. Als mensen al gezond leven, of een intensief leefstijlprogramma hebben gevolgd met onvoldoende resultaat, dan kan obesitasmedicatie of in sommige gevallen een maagoperatie overwogen worden. Ik wil benadrukken dat obesitasmedicatie zeker geen ‘quick fix’ is. Het is geen wondermiddel dat alle gezondheidsproblemen doet verdwijnen, maar het kan een waardevolle aanvulling zijn op een gezonde leefstijl.
Obesitasmedicatie wordt door velen helaas gezien als een makkelijke oplossing. Ook met obesitasmedicatie blijft een gezonde leefstijl dus van groot belang: Regelmatig bewegen, gezond eten, voldoende slapen en opletten dat je niet te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt. In sommige gevallen kan medicatie ondersteunen bij gewichtsverlies en het verbeteren van de gezondheid. Medicatie kan ook een gezonde leefstijl ondersteunen.
Ik wil hierbij opmerken dat we het vaak niet vreemd vinden om een hoge bloeddruk te behandelen met medicatie die de bloeddruk verlaagt, een te hoog cholesterolgehalte te behandelen met een cholesterolverlager en een te hoge suikerspiegel te behandelen met medicatie die de suikerspiegel verlaagt, om maar wat voorbeelden te noemen. Gelukkig maar, want hiermee voorkomen of vertragen we een verdere achteruitgang van de gezondheid en kwaliteit van leven. Mensen reageren vaak anders wanneer het gaat om obesitasmedicatie. Opvallend. Waarom eigenlijk? Dit heeft vaak te maken met het stigma rondom obesitas.”
S: @A.Daniel112 geeft uit eigen ervaring aan dat deze voordelen ook bereikt kunnen worden door minder te eten, minder alcohol te drinken en meer te sporten, met als resultaat een gewichtsverlies van 30 kilo en nu al 3 jaar op stabiel gewicht. Met als toevoeging: “Zonder Ozempic, want de lange termijn effecten, die mogen te proefkonijnen nog even gaan ervaren.”
G.G.: “Wat ontzettend goed om te horen! Gewicht verliezen is vaak een lastige opgave, maar het verloren gewicht eraf houden is echt topsport. En, net zoals een topsporter heb je daar vaak intensieve begeleiding bij nodig! Ons lichaam gaat na afvallen namelijk in de spaarstand (metabole adaptatie), de eetlust neemt vaak toe door veranderingen in verzadigingshormonen.
Recent onderzoek laat zien dat er blijvende verstoringen zijn in het vetweefsel na afvallen. Deze biologische aanpassingen kunnen het, samen met psychologische factoren, voor veel mensen lastig maken om in de huidige dikmakende omgeving een stabiel gewicht te houden na afvallen. En inderdaad, zoals door @A.Daniel112 gesuggereerd wordt, kunnen er bij het gebruik van obesitasmedicatie, net zoals bij andere medicijnen, bijwerkingen optreden. Bij het gebruik van middelen zoals Ozempic zijn de bijwerkingen meestal mild van aard (met name maag-darmklachten zoals misselijkheid en diarree), maar ook ernstigere bijwerkingen kunnen optreden. Bovendien is er nog niet veel bekend over de langetermijneffecten, maar dit wordt uiteraard goed in de gaten gehouden.”
