In de meeste landen neemt de mannelijke onvruchtbaarheid jaarlijks toe. En onderzoekers denken deze opwaartse trend nu te kunnen verklaren.
Het krijgen van kinderen is helaas niet voor iedereen die dat graag wil, vanzelfsprekend. Wereldwijd kunnen maar liefst 186 miljoen mensen geen kinderen krijgen. En in ongeveer de helft van alle gevallen zijn de vruchtbaarheidsproblemen aan de man te wijten. De achterliggende reden blijft echter vaak raadselachtig. Maar onderzoekers hebben er nu toch een verklaring voor gevonden. En het antwoord ligt in de jeugd.
Mannelijke onvruchtbaarheid
Steeds meer mannen kampen tegenwoordig met vruchtbaarheidsproblemen. Zo heeft onderzoek een stijging aangetoond van zo’n 0,291 procent per jaar, met een opwaartse trend in de meeste landen. “Nog zorgwekkender is dat een recente studie een wereldwijde afname van het aantal zaadcellen in zaadvocht aan het licht heeft gebracht,” vertelt onderzoeker Rossella Cannarella aan Scientias.nl. “De onderzoekers toonden met name aan dat de productie van zaadcellen, in vergelijking met vier decennia geleden, tegenwoordig is gehalveerd. En als dit zo door gaat, kan dit in de nabije toekomst nog verder dalen. Dit zijn alarmeerde gegevens die de voortplanting van de menselijke soort bedreigen.”
Levensstijl
Deze toenemende mannelijke onvruchtbaarheid zou mogelijk te wijten kunnen zijn aan de verslechterende milieuomstandigheden en levensstijl van de wereldbevolking in de afgelopen eeuw. Zo zijn verschillende omgevingsomstandigheden (waaronder een grotere blootstelling aan hormoonontregelende chemicaliën) en persoonlijke gewoonten (zoals een sedentaire leefstijl of eetstoornissen) in de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Parallel aan de afname van het aantal zaadcellen is bovendien het aantal te zware kinderen wereldwijd toegenomen van 32 miljoen naar 42 miljoen. De verwachting is dat ongeveer 60 procent van de huidige kinderen zwaarlijvig zal zijn tegen de tijd dat ze hun 35e verjaardag vieren.
Traag
Of dit de toenemende mannelijke onvruchtbaarheid zou kunnen verklaren, was tot op heden nog niet echt duidelijk. De zoektocht naar de oorzaken van mannelijke onvruchtbaarheid is, in vergelijking met die naar vrouwelijke onvruchtbaarheid, traag verlopen. “De laatste jaren beleven we echter een renaissance in het onderzoek naar onvruchtbaarheid bij mannen,” zegt Cannarella. “En dat heeft er ook toe geleid dat we nu dit onderzoek kunnen uitvoeren.”
Studie
Om na te gaan in hoeverre een ongezonde levensstijl aan de toenemende mannelijke onvruchtbaarheid ten grondslag ligt, bestudeerde Cannarella samen met haar collega’s 268 kinderen en jongeren. Ze verzamelden gegevens over hun leeftijd, het testisvolume (de grootte van de testikels oftewel zaadballen), Body Mass Index (een internationaal gebruikte maat die laat zien of je een gezond gewicht hebt in verhouding tot je lengte) en de insulineresistentie (waarbij cellen in het lichaam minder gevoelig geworden voor insuline, wat uiteindelijk kan leiden tot diabetes type 2).
Testisvolume
Uit de resultaten blijkt dat jongens met overgewicht doorgaans een lager testisvolume hebben in vergelijking met jongens met een normaal gewicht. Bovendien hebben kinderen met een te hoge insulinespiegel een 1,5 tot 2 maal kleiner testisvolume dan kinderen met een normale insulinespiegel. Kortom, te dikke jongens en jongens met insulineresistentie hebben vaker een lager testisvolume dan hun gezonde leeftijdgenoten. En aangezien een lager testisvolume in verband kan worden gebracht met een slechtere spermaproductie op volwassen leeftijd, concluderen de onderzoekers dat ze hierdoor een hoger risico lopen om later onvruchtbaar te worden.
Verband tussen obesitas en onvruchtbaarheid
Hoe dit verband precies in elkaar steekt? “Tijdens de kindertijd heeft de zaadbal een andere ‘samenstelling’ dan in de volwassenheid,” legt Cannarella desgevraagd uit. “Dit heeft te maken met de zogenaamde sertolicellen (cellen in de teelbal die de rijping van zaadcellen begeleiden, red.). Deze cellen vermenigvuldigen zich in de kindertijd, terwijl ze dit vermogen in de pubertijd verliezen en vooral de productie van spermatozoa beginnen te stimuleren. Elke sertolicel stimuleert de productie van een bepaald aantal spermacellen. Dit betekent dat een laag aantal sertolicellen tijdens de puberteit resulteert in een laag aantal geproduceerde spermacellen op volwassen leeftijd. Omgevingsomstandigheden en levensstijlen (bijvoorbeeld de blootstelling aan chemicaliën, verontreinigende stoffen, roken en zwaarlijvigheid) kunnen de proliferatie van sertolicellen in de kindertijd verstoren. En dit leidt mogelijk tot een onomkeerbaar lage spermaproductie op volwassen leeftijd. Kortom, overgewicht, zwaarlijvigheid en stofwisselingsziekten in de kindertijd zouden daarom kunnen leiden tot onvruchtbaarheid, doordat dit de proliferatie van sertolicellen aantast.”
Gewichtsverlies
Volgens de onderzoekers kunnen we uit de studie belangrijke lessen trekken. Zo stellen ze dat een betere controle op het lichaamsgewicht van kinderen zou kunnen helpen om onvruchtbaarheid op latere leeftijd te verhinderen. “Onze bevindingen leiden hopelijk tot een groter bewustzijn bij zowel kinderartsen als ouders,” zegt Cannarella. “Kinderartsen zullen de groei van het testisvolume zorgvuldig moeten evalueren en vroegtijdige, eventuele afwijkingen bij gezonde kinderen met een normaal gewicht moeten diagnosticeren. Daarnaast is het belangrijk dat ouders zorgen voor goede voeding en voldoende lichaamsbeweging.”
Wetenschap
Maar de studie is ook voor de wetenschap heel relevant. “De functie van de zaadbal in de kindertijd is vandaag de dag nog volledig onbekend,” zegt Cannarella. “We weten niet hoe de groei van het testisvolume er ‘normaal’ zou moeten uitzien – en dat is al gelijk het eerste probleem waar kinderartsen mee te maken krijgen. Er zijn dan ook meer studies nodig om de groei en de functie van de testikels in de loop van de tijd bij kinderen met obesitas te evalueren. Onze hoop is dan ook dat onze resultaten het startpunt voor het uitvoeren van nieuwe studies vormen.”
Al met al laten de onderzoekers met hun studie zien hoe funest overgewicht bij kinderen is. Het heeft verstrekkende gevolgen, die zelfs nog op de volwassen leeftijd voelbaar zijn en kunnen verhinderen dat een kinderwens in vervulling gaat. “Ouders zullen dan ook moeten toezien op een gezond levensstijl van hun kinderen,” betoogt Cannarella. “Niet alleen om hen zo te begeleiden naar een goede cardiovasculaire gezondheid, maar ook zodat ze op latere leeftijd voor nieuw leven kunnen zorgen.”
