Oudste aap van de Oude Wereld had een complex brein

De Victoriapithecus is de oudste aap van de Oude Wereld en leefde vijftien miljoen geleden in het huidige Kenia. Deze aap had een klein, maar tevens complex brein.

Een internationaal team van wetenschappers heeft voor het eerst een visualisatie gemaakt van het brein van de aap. De onderzoekers gebruikten daarvoor de schedel van de Victoriapithecus die in 1997 is gevonden. Het brein van de oudste aap van de Oude Wereld was niet groot, namelijk 36 kubieke centimeter. Dat is minder dan de helft van het hersenvolume van apen die vandaag de dag leven en hetzelfde lichaamsgewicht hebben, namelijk zeven kilo. Ter vergelijking: hedendaagse soortgelijke apen hebben een brein ter grootte van een sinaasappel. De Victoriapithecus had een brein ter grootte van een pruim.

Maar we moeten de Victoriapithecus niet onderschatten. Zo had deze aap een reukkolf die drie keer groter was dan de bulbus olfactorius in de hersenen van hedendaagse, soortgelijke apen. Deze structuur wordt gebruikt om geuren te ruiken en te analyseren.

Win-win-situatie
“De kans is groot dat de Victoriapithecus beter kon ruiken dan apen die vandaag de dag op aarde rondstruinen”, zegt co-auteur Lauren Gonzales van de Duke universiteit. “Primaten die verder zijn ontwikkeld hebben vaak een groter brein, maar een kleinere reukkolf. Zo kunnen apen de wereld beter waarnemen, waardoor geuren ruiken minder belangrijk is. Toch lijkt het alsof de Victoriapithecus geen consessies deed. Hij kon goed ruiken en had waarschijnlijk ook goede ogen.”

Klein brein en toch slim?
Afgelopen weekend verscheen op Scientias.nl een artikel over vijf wetenschappelijke ideeën die vooruitgang blokkeren. Eén van die ideeën is dat dieren met grote hersenen slimmer zijn. “Deze vondst laat opnieuw zien dat hersengrootte en hersencomplexiteit onafhankelijk van elkaar kunnen evolueren”, zegt auteur Brenda Benefit van de staatsuniversiteit van New Mexico. Een ander voorbeeld is het kleine brein van de Homo floresiensis, wiens 18.000 jaar oude schedel onlangs werd gevonden. Ondanks het kleine brein kon de floresiensis vuur maken en stenen voorwerpen gebruiken om dieren te doden en slachten. Overigens denken niet alle wetenschappers dat de Floresmens een nieuwe soort is. Sommigen vermoeden dat hij leed aan het Syndroom van Down.