Een zoektocht naar ’s werelds kleinste slang ter wereld heeft zijn vruchten afgeworpen – en biedt wellicht hoop voor de toekomst.
Op Barbados leven tal van soorten die enkel op het eiland voorkomen. Tetracheilostoma carlae is er een van. De draadwormslang staat te boek als het kleinste slangetje ter wereld; volwassen exemplaren meten slechts 9 tot 10 centimeter. Of het kleine slangetje – dat in de zwaar aangetaste bossen van Barbados poogt te overleven – eigenlijk nog wel op het eiland voorkwam, was tot voor kort echter niet helemaal duidelijk. De laatste keer dat een onderzoeker een T. carlae tegenkwam, was bijna twintig jaar geleden. Genoeg reden voor het Ministerie van Milieu van Barbados om de slang op te nemen in het Conserving Barbados’ Endemic Reptiles-project, waarbinnen actief wordt gezocht naar ernstig bedreigde reptielen die enkel op Barbados voorkomen, in een poging ze te lokaliseren en te beschermen.
De zoektocht
Gedurende een jaar zochten medewerkers van het ministerie – zonder resultaat – naar T. carlae. Tot een van hen, Connor Blades, in maart van dit jaar in een bos op Barbados een steen optilt en daar naast een aardworm ook een slangetje aantreft dat verdacht veel op T. carlae lijkt.
Onder de microscoop
Om er zeker van te zijn dat het om een bijna 20 jaar voor het laatst gespotte T. carlae gaat, neemt hij het slangetje mee naar de University of the West Indies, om het daar onder een microscoop te bekijken. En dan blijkt al snel dat het echt een T. carlae is. “Wanneer je gewend bent om te zoeken naar iets en het niet te vinden, ben je geschokt als je het vervolgens toch vindt,” vertelt Justin Springer, die met Blades naar het slangetje zocht. “Je kunt het gewoon niet geloven. Zo voelde ik me.”
Zeldzaam
Dat het lastig zou worden om T. carlae te vinden, hadden Springer en Blades wel verwacht. “Ze (de draadwormslangen, red.) lijken vrij zeldzaam te zijn,” vertelt Blades. “Er zijn sinds 1889 slechts een handvol bevestigde waarnemingen geweest, dus helaas zijn er niet veel mensen die het slangetje ooit hebben gezien.”
Opmaat naar meer
De meest recente vondst is dan ook belangrijk. Niet alleen omdat deze bevestigt dat T. carlae nog altijd op het eiland voorkomt, maar ook omdat deze meer inzicht geeft in waar de slangetjes zich ophouden. De hoop is dat mensen nu gerichter naar het slangetje kunnen gaan zoeken, een beter beeld krijgen van zijn leefgebied en vervolgens ook maatregelen kunnen treffen om dat leefgebied en de slang zelf te beschermen.
Bedreigd leefgebied
Dat is waarschijnlijk hard nodig. Want de bossen waarin T. carlae zich lijkt thuis te voelen, zijn schaars op Barbados. Sinds het eiland 500 jaar geleden door mensen gekoloniseerd werd, heeft zo’n 98 procent van de bossen plaatsgemaakt voor landbouw. Het is een ontwikkeling die T. carlae behoorlijk in de weg kan zitten. Want kunnen zij in dat gedegradeerde leefgebied nog wel overleven? En zich effectief voortplanten? “Als de populatie draadwormslangen niet heel groot is, maak ik me zorgen over hun vermogen om een partner te vinden – vooral als hun leefgebied bedreigd wordt en achteruitgaat,” aldus Blades. Waar sommige andere draadwormslangen nog wel in staat zijn tot maagdelijke voortplanting, oftewel parthenogenese – geldt dat niet voor T. carlae. De ogenschijnlijk zeldzame slang heeft echt een partner nodig om jongen op de wereld te kunnen zetten.
T. carlae staat dus te boek als kleinste slang ter wereld. Hoewel onderzoekers niet kunnen uitsluiten dat er ergens nog wel kleinere slangen voorkomen, achten ze het niet heel waarschijnlijk. Vermoedelijk kunnen slangen simpelweg niet veel kleiner zijn dan T. carlae is, omdat hun jongen anders te klein zijn om als slang in hun leefgebied te kunnen functioneren en aan voedsel te kunnen komen. Die hypothese wordt verder onderschreven door het feit dat kleine slangen zoals T. carlae relatief grote jongen krijgen, die vaak half zo lang zijn als hun ouders. Doordat de jongen van T. carlae relatief gezien zo groot zijn, leggen de slangetjes maar één ei per keer.
Andere soorten
Helaas is T. carlae lang niet de enige endemische soort waar men zich op Barbados zorgen over maakt. Zo wordt er binnen het Conserving Barbados’ Endemic Reptiles-project ook gezocht naar een ernstig bedreigde gekko (Phyllodactylus pulcher), slang (Erythrolamprus perfuscus) en skink (Alinea lanceolata) die enkel op Barbados voorkomen. Van de twee laatstgenoemde soorten wordt vermoed dat ze reeds zijn uitgestorven, maar het Ministerie van Milieu hoopt ze toch nog ergens aan te treffen en voor ondergang te kunnen behoeden.
De herontdekking van T. carlae geeft daarbij zeker moed, maar drukt de bewoners van Barbados ook met de neus op de feiten, denkt Springer. “De herontdekking van de draadwormslang is ook een oproep aan ons Banjans om de bossen op Barbados die heel speciaal zijn, te beschermen. Niet alleen voor de draadwormslang, maar ook voor andere soorten.”
