Opwarming van de aarde kan menig Antarctische ijsplaat fataal worden

Zo dreigt het de ondergang te worden van Larsen C: de ijsplaat die in 2017 nog de enorme ijsberg A68 baarde.

Voor de kust van Antarctica zijn behoorlijk imposante ijsplaten te vinden. Het zijn de drijvende uiteinden van de op het land gelegen gletsjers. Ondertussen weten we al – mede dankzij satellietwaarnemingen – dat deze ijsplaten in de laatste decennia aanzienlijk dunner zijn geworden. En als de opwarming van de aarde onverminderd doorzet, zal dit meerdere Antarctische ijsplaten waarschijnlijk fataal worden.

Instorting
IJsplaten zijn eigenlijk permanent drijvende platen die aan de kust vastzitten en worden gevormd waar gletsjers die van het land stromen, de zee ontmoeten. Normaal gesproken smelt ’s zomers het ijs aan het oppervlak van een ijsplaat, waarna dit water naar beneden in kleine luchtspleten in de onderliggende sneeuwlaag sijpelt, waar het weer bevriest. Tegenwoordig gaat dit echter anders. In jaren waarin er namelijk veel ijs smelt en weinig verse sneeuw valt, ontstaan er plassen water aan het oppervlak. Dit water blijft aan het oppervlak liggen of verdwijnt in spleten, waardoor er grote ondergrondse meren ontstaan. Het kan een ijsplaat behoorlijk aan het wankelen brengen, waardoor ‘ie uiteindelijk breekt en in zee stort. Als er dus veel water op het oppervlak van een ijsplaat te vinden is, weet je dat er iets loos is.

Kwetsbare ijsplaten
Onderzoekers besloten in een nieuwe studie op zoek te gaan naar dit soort kwetsbare ijsplaten om inzichtelijk te krijgen hoe groot de kans is dat ze het in een warmere wereld al dan niet zullen redden. Het leidt tot een verontrustende conclusie. Want het team ontdekte dat een derde van de Antarctische ijsplaten – ongeveer een half miljoen vierkante kilometer – inclusief maar liefst 67 procent van het ijsplateau op het Antarctische Schiereiland, bij een opwarming van vier graden Celsius, zal instorten.

Larsen C
Het onderzoeksteam besloot ook in kaart te brengen welke specifieke ijsplaten het meest door de opwarming van de aarde bedreigd worden. En uit de resultaten blijkt dat het met name de ondergang dreigt te worden van de befaamde Larsen C-ijsplaat. Larsen C is de grootste overgebleven ijsplaat op het Antarctisch Schiereiland en baarde in 2017 nog de enorme ijsberg A68. Ook de Shackleton-, Pine Island- en Wilkins-ijsplaat lijken zich bij een temperatuurstijging van 4 graden Celsius niet staande te kunnen houden.

Meer over ijsberg A68
A68 brak op 12 juli 2017 van de Larsen C-ijsplaat af en koos het ruime sop. De ijsberg was toen qua omvang vergelijkbaar met de provincie Gelderland en ging de boeken in als de grootste ijsberg die we ooit hebben gezien. Inmiddels zijn we drie jaar verder en is A68 er nog steeds, al lijkt zijn einde nabij. Al heeft de ijsberg er ondertussen een reis van duizenden kilometers opzitten. Hoe het de ijsberg in de afgelopen jaren is vergaan? Gehinderd door zee-ijs bleef de ijsberg eerst bijna twee jaar – vrijwel intact – bij Larsen C rondhangen. Het was volgens onderzoekers te wijten aan het feit dat de omringende Weddellzee bedekt is met zee-ijs dat de ijsberg min of meer op zijn plek hield. Begin 2019 ging A68 dan toch op reis en werd meegevoerd door de oceaanstroom die bekend staat als de Weddell Gyre. Gedragen door de zeestroming werd de ijsberg meegevoerd en is ondertussen duizenden kilometers van zijn geboorteplek verwijderd.
De kaart laat zien dat A-68, gehinderd door zee-ijs, tijdens zijn eerste twee jaar nauwelijks vooruitkwam. Het tempo nam daarna aanzienlijk toe. Afbeelding:
contains modified Copernicus Sentinel data (2021), processed by ESA; Antarctic Iceberg Tracking Database

Het is een zorgelijke bevinding met verstrekkende gevolgen. “IJsplaten zijn belangrijke buffers die voorkomen dat gletsjers op het land vrij de oceaan in stromen en zo een bijdrage leveren aan de zeespiegelstijging,” zegt onderzoeker Ella Gilbert. “Als ze instorten is het als een gigantische kurk die die uit een fles getrokken wordt, waardoor onvoorstelbare hoeveelheden water van de gletsjers de zee in kunnen stromen.” En dus pleiten de onderzoekers voor actie. “De bevindingen onderstrepen het belang van het beperken van de wereldwijde temperatuurstijgingen, zoals uiteengezet in het Parijse Klimaatakkoord,” stelt Gilbert. “Op die manier kunnen we de ergste gevolgen van klimaatverandering vermijden, waaronder een zeespiegelstijging.”

Het beperken van de temperatuurstijging tot 2 graden Celsius in plaats van 4 graden Celsius zou het risicogebied bijvoorbeeld al kunnen halveren. Bovendien zouden we in dat geval ook aan een aanzienlijke zeespiegelstijging ontkomen. Volgens de onderzoekers is het daarom erg belangrijk dat we er alles aan doen om verdere opwarming een halt toe te roepen. Ook voor ons eigen bestwil. “Het beperken van de opwarming van de aarde is niet alleen goed voor Antarctica,” onderstreept Gilbert. “Het behoud van ijsplaten betekent een lagere wereldwijde zeespiegelstijging. En dat is goed voor ons allemaal.”

Bronmateriaal

"Third of Antarctic ice shelf area at risk of collapse as planet warms" - University of Reading (via EurekAlert)

Afbeelding bovenaan dit artikel: Sarah N via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd