Orang-oetans kunnen – net als beatboxers – twee verschillende geluiden tegelijkertijd maken, zo hebben Britse onderzoekers ontdekt.
Dat is te lezen in het blad PNAS Nexus. De onderzoekers baseren hun conclusie op observaties van twee populaties orang-oetans. De ene populatie woonde op Borneo. De andere op Sumatra. In totaal observeerden de onderzoekers de orang-oetans meer dan 3800 uur. Om er vervolgens getuige van te zijn dat orang-oetans er in beide groepen in slaagden om – net als zangvogels en beatboxers – twee geluiden tegelijkertijd te maken.
Twee soorten geluid
“Mensen gebruiken de lippen, tong en kaak om de stemloze geluiden te maken en activeren de stembanden in het strottenhoofd met uitgeademde lucht om de stemgeluiden te maken,” vertelt onderzoeker Adriano Lameira. “Orang-oetans zijn ook in staat om deze twee soorten geluid te maken – en ook allebei tegelijkertijd.”
Kusgeluidjes
Zo waren de onderzoekers er getuige van dat mannelijke orang-oetans twee geluiden tegelijkertijd voortbrachten kort voor ze de strijd met elkaar aanbonden. Het ging dan om een soort grom en een stemloos geluid dat de onderzoekers beschrijven als een ‘chomp’. En ook vrouwelijke orang-oetans doen aan ‘beatboxing’, zo stellen de onderzoekers. Zo waren ze er getuige van dat vrouwtjes bij dreigend gevaar een kreet slaakten en tegelijkertijd een kusgeluid voortbrachten (beluister de geluiden hieronder).
Verrassend
Dat orang-oetans twee geluiden tegelijkertijd kunnen maken, is verrassend, zo vertelt Lameira aan Scientias.nl. “Want de traditionele en nog altijd dominante overtuiging is dat de vocale capaciteiten van mensapen verwaarloosbaar zijn. Dat hun vocale productie enkel automatisch, als een soort reflex, ontstaat.” De ontdekking dat orang-oetans twee typen geluid, tegelijkertijd kunnen produceren, schoffelt die aanname stevig onderuit. “Orang-oetans kunnen geluiden produceren die zo complex en moeilijk te maken zijn dat vergelijkbaar vocaal gedrag enkel onder menselijke beatboxers voorkomt en die beatboxers moeten daar uitgebreid op oefenen. Het laat wel zien dat het vocale gedrag van mensapen enorm onderschat wordt.”
Implicaties
Het onderzoek heeft dus duidelijk implicaties voor onze kijk op mensapen. Maar dat niet alleen; het heeft ook gevolgen voor onze kijk op onze eigen evolutionaire geschiedenis. En dan met name ook voor de evolutie van taal. Hoewel mensapen evolutionair gezien heel dichtbij ons staan, werd er in onderzoek naar de evolutie van het menselijk taalgebruik tot op heden nauwelijks naar de mensapen gekeken (simpelweg omdat men aannam dat het vocale gedrag van de mensapen weinig voorstelde). In plaats daarvan keken onderzoekers liever naar zangvogels die evolutionair gezien mijlenver van ons afstaan, maar wél vocale hoogstandjes voortbrengen. “Maar de anatomie van vogels kent geen overeenkomsten met die van ons, waardoor het lastig is om verbanden te leggen tussen vogelgezang en door mensen gesproken taal,” aldus onderzoeker Madeleine Hardus. Nu blijkt dat ook orang-oetans in staat zijn tot complexe vocale vaardigheden lijkt ons echter niets meer in de weg te staan om de evolutie van taal eens verder te gaan verkennen door onderzoek te doen onder de anatomisch zo veel meer op ons lijkende mensapen.
Beatboxen als prille taal?
En dergelijk onderzoek kan weleens grote verrassingen opleveren. “Misschien klonk de vroege menselijke taal wel meer als beatboxing,” aldus Lameira. Het is voor nu speculatie, maar zeker niet ondenkbaar. “Mensen produceren zelden tegelijkertijd stemloze geluiden én stemgeluiden,” aldus Hardus. “De enige uitzondering hierop is beatboxing. Het feit dat mensen anatomisch gezien in staat zijn tot beatboxing, roept de vraag op waar dat vandaan komt.” De ontdekking dat ook orang-oetans tot beatboxing in staat zijn, suggereert voorzichtig dat het gelijktijdig produceren van twee verschillende soorten geluid een stokoude vaardigheid is. “Want als een mensaap het kan, is het mogelijk dat dit gedrag ook al voorkwam onder de laatste voorouder die we met de mensapen delen,” legt Lameira uit.
Gorilla’s en bonobo’s
Meer onderzoek onder mensapen moet uitwijzen wat ze ons precies kunnen vertellen over de evolutie van het menselijk taalgebruik. En daarbij hoeven we ons mogelijk niet te beperken tot onderzoek onder ‘beatboxende’ orang-oetans. “Ik zou er niet gek van opkijken als op een dag blijkt dat chimpansees, bonobo’s en gorilla’s tot iets vergelijkbaars in staat zijn,” vertelt Lameira.
In afwachting van vervolgonderzoek valt het belang van de ontdekking dat orang-oetans in ieder geval in staat zijn om twee verschillende soorten geluiden tegelijkertijd te produceren bijna niet te onderschatten. “Elke nieuwe vocale gedraging die onderzoekers onder mensapen observeren en die eerder afwezig of zelfs onmogelijk werd geacht, brengt ons een stap dichter bij het accuraat reconstrueren van de evolutie van taal,” vertelt Lameira. “Er zijn vrijwel geen aspecten van onze persoonlijke en culturele identiteiten die niet gevormd worden door onze taal. Ook zijn er maar weinig aspecten van technologie, kennis, tradities, kunst of de samenleving die niet mogelijk worden gemaakt door taal. En toch weten we niet waar taal vandaan komt. Het achterhalen van de oorsprong van taal is dan ook het achterhalen van de oorsprong van onze menselijkheid.”
