Met name de duurdere bandjes bevatten verrassend hoge concentraties van één soort ‘eeuwige chemicaliën’.
Smartwatches en fitness trackers zijn niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Veel mensen dragen ze zowel overdag als ’s nachts. Maar het gebruik van deze gadgets kan de huid blootstellen aan zogenaamde ‘eeuwige chemicaliën’, zo bewijst een nieuwe studie, gepubliceerd in Environmental Science & Technology Letters. Vooral duurdere bandjes, gemaakt van gefluoreerd synthetisch rubber, bevatten opvallend hoge hoeveelheden perfluorohexanozuur.
Vuilafstotend
PFAS, ook wel eeuwige chemicaliën genoemd, lijken misschien handige stoffen. Zo zijn ze water-, vet- en vuilafstotend, waardoor ze in veel (huishoudelijke) producten worden verwerkt. Denk aan voedselverpakkingen en anti-aanbakpannen maar ook aan vlekbestendig beddengoed, menstruatieproducten en sportkleding, waaronder smartwatch- en fitness trackerbandjes. Deze bandjes bevatten fluorelastomeren, synthetische rubbers die zijn opgebouwd uit PFAS-ketens, waardoor ze bestand zijn tegen verkleuring en vuil afstoten. Dit maakt deze bandjes perfect voor intensieve, zweterige trainingen. Tegelijkertijd maken onderzoekers zich ook een beetje zorgen. Omdat deze bandjes namelijk om de pols worden gedragen, kunnen mogelijk schadelijke stoffen direct in de huid van de drager terechtkomen. Daarom onderzochten wetenschappers verschillende horlogebandjes op de aanwezigheid van fluor en 20 verschillende PFAS.
Studie
Het team testte 22 bandjes van diverse merken en prijsklassen. De meeste waren nieuw, slechts enkele waren eerder gedragen. 13 bandjes waarbij vermeld was dat ze van fluorelastomeren waren gemaakt, bevatten het element fluor. Opvallend was echter dat ook twee van de negen bandjes waarvoor dit niet was aangegeven, toch fluor bleken te bevatten. Van de geteste bandjes bevatten de exemplaren die meer dan 30 dollar kostten meer fluor dan de goedkopere bandjes onder de 15 dollar.
Perfluorohexanozuur
De onderzoekers testten alle bandjes op 20 verschillende PFAS. Perfluorohexanozuur werd het vaakst aangetroffen, in 9 van de 22 bandjes. De gemiddelde concentratie was bijna 800 delen per miljard (ppb), en één monster had zelfs meer dan 16.000 ppb. Ter vergelijking: eerdere onderzoeken naar cosmetica vonden een gemiddelde van ongeveer 200 ppb PFAS. “We hebben nog nooit zulke hoge concentraties (>1000 ppb) gevonden in een product dat op de huid wordt gedragen”, aldus onderzoeker Graham Peaslee.
Hoge concentraties
De onderzoekers vermoeden dat de hoge concentraties perfluorohexanozuur in de bandjes te maken hebben met het gebruik ervan als hulpstof tijdens de productie van fluorelastomeren. Wetenschappers weten nog niet hoe gemakkelijk perfluorohexanozuur de huid binnendringt of welke gezondheidsrisico’s het met zich meebrengt als het daar terechtkomt. Peaslee wijst er echter op dat recente studies suggereren dat een aanzienlijke hoeveelheid onder normale omstandigheden door de menselijke huid kan worden opgenomen.
Gezondheid
De bevindingen wijzen op de mogelijke schadelijke effecten van deze stoffen, hoewel de exacte gezondheidsrisico’s dus nog niet volledig duidelijk zijn. Wel hebben wetenschappers veelvuldig hun bezorgdheid over PFAS geuit. Zelfs zeer lage niveaus in drinkwater zijn bijvoorbeeld al in verband gebracht met een verminderde werking van het immuunsysteem en vaccinatie en een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker.
Over de gezondheidseffecten van PFAS is nog lang niet het laatste woord gezegd. Vooraanstaande onderzoeken in zowel de VS als Europa hebben PFAS geassocieerd met diverse gezondheidsproblemen, waaronder een lager geboortegewicht bij baby’s, verhoogde cholesterolwaarden, verminderde nierfunctie, schildklieraandoeningen, verstoorde geslachtshormonen, verminderde vaccinrespons, en verschillende vormen van kanker zoals lever-, nier- en teelbalkanker. In 2023 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) PFOA, een veelvoorkomende vorm van PFAS, geclassificeerd als categorie 1 kankerverwekkend. Toch blijft het moeilijk om een direct oorzakelijk verband vast te stellen. “Elke discussie over toxiciteit is niet compleet zonder zowel de dosis als de context in overweging te nemen”, zo betoogde Oliver Jones, professor aan de RMIT University, al eerder. “Zo weten we bijvoorbeeld dat blootstelling aan UV-licht huidkanker kan veroorzaken, maar dat betekent niet dat je meteen kanker krijgt als je naar buiten gaat.”
Hoofdauteur van de studie Alyssa Wicks adviseert om het zekere voor het onzekere te nemen en goedkopere bandjes van siliconen te kiezen. “Als consumenten liever een duurder bandje willen, raden we aan de productbeschrijvingen goed door te lezen en bandjes die fluorelastomeren bevatten, te vermijden”, besluit ze.
