Ondanks het ‘goede nieuws’, waarschuwen onderzoekers dat de ijsplaten in de komende decennia zowel van boven als van onder aangetast zullen worden, waardoor ze in rap tempo kunnen wegkwijnen.
Het leeuwendeel van de Antarctische kust wordt omgeven door ijsplaten: grote drijvende ijsvlakten die gevoed worden door gletsjers en vastzitten aan het land. Een ijsplaat is eigenlijk een soort ‘kurk’ die de achterliggende gletsjer op zijn plek houdt, waardoor die niet zomaar de oceaan in kan stromen. Omdat momenteel grote delen van het Antarctisch Schiereiland in sneltreinvaart wegsmelten, besloten onderzoekers te bestuderen hoe ernstig Antarctische ijsplaten zijn aangetast. En opvallend genoeg lijkt de situatie vooralsnog mee te vallen.
Studie
In de nieuwe studie analyseerden onderzoekers met behulp van satellietgegevens en computermodellering in hoeverre het oppervlak van Antarctische ijsplaten tussen 1980 en 2021 is gesmolten. Op die manier heeft het team gepoogd te achterhalen hoe (en of) de ijsplaten in de afgelopen veertig jaar zijn veranderd. Dankzij de satellietgegevens konden ze zien hoeveel dagen er smeltwater op elke ijsplaat lag, terwijl het computermodel een schatting maakte van de hoeveelheid smeltwater op elke dag dat er smeltwater werd gedetecteerd.
Nauwelijks veranderd
De resultaten zijn opvallend: zo blijkt dat de Antarctische ijsplaten gezamenlijk in de afgelopen vier decennia nauwelijks aan verandering onderhevig zijn geweest. Sterker nog, het lijkt er op dat de smeltsnelheid gedurende de onderzoeksperiode zelfs enigszins is afgenomen. Het staat in schril contrast met wat wetenschappers op Groenland hebben zien gebeuren. Het oppervlak van Groenlandse ijsplaten is namelijk in de afgelopen veertig jaar wel degelijk weggekwijnd.
Geen feestvreugde
Toch is de studie nog geen reden tot feestvreugde. Hoewel de bevindingen goed nieuws lijken te zijn voor de Antarctische regio, vrezen de onderzoekers dat het ergste nog moet komen. Ze verwachten dat, als de wereld verder opwarmt, de Antarctische ijsplaten in de komende decennia in een hoger tempo zullen smelten. “Naarmate de luchttemperaturen in de komende decennia zullen stijgen, verwachten we tot het einde van de eeuw een reële toename van de snelheid waarmee het oppervlak van ijsplaten smelt,” waarschuwt onderzoeker Alison Banwell. “Hoewel we dus nu nog niet veel verandering hebben opgemerkt, zullen we dit wel in de toekomst gaan zien. Het is alleen nog niet op gang gekomen.”
Onderkant
Een wegkwijnend oppervlak is overigens niet de enige bedreiging waarmee ijsplaten worden geconfronteerd. Zo is al langer bekend dat warm oceaanwater fragiele ijsplaten van onderaf kunnen wegvreten. Dit is bijvoorbeeld het geval met de Thwaites-gletsjer (zie kader). De cruciale ijsplaat die de gletsjer vooralsnog op zijn plek houdt, blijkt van alle kanten te zuchten en te kraken. Dat heeft er met name mee te maken dat warm water, ruig ijs en een steile, glooiende bodem ervoor zorgen dat de ijsplaat van onderaf smelt. En mogelijk is de Thwaites-gletsjer niet de enige. Zo denken de onderzoekers dat ook andere Antarctische ijsplaten zowel van boven als van onder aangetast zullen worden.
De Thwaites-gletsjer is een van de snelst veranderende gletsjers op Antarctica. De zogenoemde grounding line – het punt waarop gletsjerijs niet langer vastzit aan de onderliggende bodem, maar begint te drijven (het beginpunt van de ijsplaat) – heeft zich sinds eind jaren negentig zo’n veertien kilometer teruggetrokken. Een groot deel van de ijskap ligt onder zeeniveau en is vatbaar voor snel, onomkeerbaar ijsverlies, waardoor de zeespiegel wereldwijd binnen enkele eeuwen met meer dan een halve meter zou kunnen stijgen. Op dit moment is de gletsjer al verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Onderzoekers houden de gletsjer nauwlettend in de gaten. Niet alleen vanwege de zeespiegelstijging die deze op eigen houtje zou kunnen realiseren, maar ook omdat de enorme gletsjer op dit moment omringende gletsjers afremt. Als Thwaites verdwijnt, zullen ook die gletsjers – samen goed voor een zeespiegelstijging van 2,4 meter als ze in hun geheel verdwijnen – sneller ijs gaan verliezen.
De bevindingen uit de studie laten zien hoe gevarieerd de reactie op klimaatverandering is. Terwijl de Groenlandse ijskap ernstig door de opwarming van de aarde wordt geteisterd, lijken sommige delen van Antarctica minder onder de indruk. Hoewel bepaalde delen van het continent, zoals het Antarctisch Schiereiland, dramatisch zijn opgewarmd, zijn beide andere regio’s dat nog niet.
Toch is het de vraag hoe lang deze regio’s, samen met de Antarctische ijsplaten, zich nog staande weten te houden. Want wanneer het oppervlak eenmaal begint weg te kwijnen, zullen de ijsplaten steeds dunner worden. En dat heeft grote gevolgen voor de achterliggende gletsjers. “Naarmate de temperaturen stijgen, zal ook de smeltsnelheid toenemen,” concludeert Banwell. “En dat betekent dat naarmate de decennia verstrijken, ijsplaten tegen het einde van de eeuw een stuk minder stabiel zullen zijn.”
