Opmerkelijk: ook olifanten blijken elkaar bij naam te noemen (en hier kun je horen hoe dat klinkt!)

Tot nu toe dachten we dat alleen mensen elkaar namen gaven. Maar nu is ontdekt dat olifanten dit ook doen.

Wanneer een baby wordt geboren, geven we die een naam. En dat heeft een goede reden. Namen stellen ons in staat om specifieke personen aan te spreken en hen te onderscheiden van anderen. Tot nu toe werd gedacht dat het geven van namen aan elkaar een uniek menselijk kenmerk was. Maar onderzoek naar olifanten zet deze veronderstelling nu op losse schroeven.

Savanneolifant
Volgens internationale wetenschappers lijken ook wilde savanneolifanten (Loxodonta africana) elkaar bij naam aan te spreken. Dat concluderen ze nadat ze met machine learning hadden ontdekt dat olifantenroepen een naamachtig element bevatten dat de beoogde ontvanger identificeert. Het team maakte gebruik van kunstmatige intelligentie om honderden olifantenroepen te analyseren. En ze ontdekten dat AI in meer dan een kwart van de gevallen correct identificeerde welke olifant werd aangesproken.

Studie
Het onderzoek duurde vier jaar en omvatte 14 maanden intensief veldwerk in Kenia. Tijdens dit veldwerk werden olifanten vanuit een voertuig gevolgd en werden hun vocalisaties opgenomen. Ongeveer 470 verschillende oproepen werden vastgelegd, afkomstig van 101 unieke olifanten die correspondeerden met 117 unieke ontvangers. Toen de onderzoekers vervolgens de opgenomen roepen afspeelden, reageerden olifanten bevestigend op oproepen die aan hen waren gericht door terug te roepen of naar de luidspreker toe te gaan. Oproepen die voor andere olifanten bedoeld waren, kregen minder respons. Dit wijst erop dat ze hun eigen naam en die van andere olifanten herkennen, aldus de onderzoekers.

Zeldzaam
De ontdekking is bijzonder, aangezien het zeldzaam is dat dieren in het dierenrijk elkaar namen geven. Dolfijnen en papegaaien benaderen dit nog het meest. Zij noemen elkaar bij hun ‘naam’ door het karakteristieke geluid van de ontvanger na te bootsen. Het nieuwe onderzoek suggereert echter dat olifanten elkaar niet op dezelfde manier imiteren. “We hebben verschillende analyses uitgevoerd om te zien of olifanten iets vergelijkbaars doen,” vertelt Michael Pardo in een interview aan Scientias.nl. “Maar we hebben geen bewijs gevonden dat ze de oproepen van de ontvanger nadoen.” In plaats daarvan lijken olifanten dus echt aparte geluiden te maken om elkaar aan te spreken.

Mensen
De vraag is echter in hoeverre deze olifantenroepen vergelijkbaar zijn met menselijke namen. “Het is lastig om dat met zekerheid te zeggen, omdat we nog veel niet begrijpen over hoe olifantennamen werken,” stelt Pardo desgevraagd. “We konden bijvoorbeeld ook niet definitief vaststellen of verschillende olifanten dezelfde naam gebruiken om dezelfde ontvanger aan te spreken, zoals mensen doen. Maar het willekeurige karakter van olifantennamen maakt ze wel vergelijkbaar met menselijke namen.”

Verrassend?
Hoe opmerkelijk deze ontdekking ook is, heel verrassend is het volgens Pardo niet. “Mijn collega’s George Wittemyer en Joyce Poole, die beide al vele jaren olifanten bestuderen, hadden altijd al het vermoeden dat olifanten op de een of andere manier oproepen aan specifieke soortgenoten kunnen richten,” vertelt hij. “Wat mij echter meer verraste, was dat we dergelijke duidelijke resultaten konden behalen met een relatief kleine steekproefomvang. Het verzamelen van de gegevens was buitengewoon uitdagend, gezien de vele hindernissen die we tegenkwamen bij het werken met wilde dieren. Maar ik was opgetogen dat we konden aantonen dat olifanten echt namen voor elkaar lijken te hebben.”

Waarom geven olifanten elkaar ‘namen’?
Hoewel de evolutie van olifanten en mensen tientallen miljoenen jaren geleden al uiteen liep, zijn beide soorten zeer sociaal complex en communicatief. Bovendien leven olifanten in families en groepen, net als mensen. De onderzoekers denken dan ook dat dezelfde behoefte aan communicatie heeft geleid tot het gebruik van bepaalde geluiden om anderen te identificeren. “We denken dat olifanten namen gebruiken om met specifieke soortgenoten te communiceren,” legt Pardo uit. “Namen kunnen ook helpen om sociale banden te versterken. Mensen zijn bijvoorbeeld meer geneigd samen te werken met iemand die hun naam kent. Dit benadrukt dan ook hoe belangrijk sociale banden zijn in de olifantensamenleving. Olifanten hebben veel verschillende relaties en zijn vaak niet in het zicht van hun nauw verbonden sociale partners. Daarom is het voor hen nuttig om specifieke soortgenoten gericht te kunnen aanspreken, zelfs als ze die niet kunnen zien. Deze bevindingen suggereren ook dat olifanten in staat zijn tot enig abstract denken, omdat ze moeten kunnen leren om een willekeurig geluid te associëren met een individu. Vervolgens moeten ze dat geluid gebruiken om met dat individu te communiceren.”

Zo klinkt het
Nieuwsgierig geworden hoe olifantennamen klinken? Hieronder kun je ernaar luisteren. Maar wees niet verbaasd als je er niet veel van kan maken. Olifanten gebruiken verschillende geluiden, variërend van trompetteren tot zacht ‘gegrom’, die een breed scala aan frequenties bestrijken, inclusief geluiden die voor mensen niet hoorbaar zijn. “Eerlijk gezegd is het voor een menselijk oor behoorlijk moeilijk om de verschillen tussen verscheidende olifantennamen te horen,” zegt Pardo. “De meeste luidsprekers hebben niet het frequentiebereik om olifantenroepen nauwkeurig weer te geven. En zelfs als ze dat wel zouden kunnen, bevinden delen van de oproepen zich onder het gehoorbereik van mensen. Dus voor ons klinken ze veel meer hetzelfde dan voor een olifant.”

Vocaal leren
Het onderzoek breidt onze kennis over dierlijke communicatie uit. “We weten nu dat olifanten net als mensen – en in zekere mate als tuimelaars en papegaaien – namen voor elkaar hebben,” zegt Pardo. “Al deze soorten zijn goed in vocaal leren, wat een zeldzame vaardigheid is en een cruciale voorwaarde voor menselijke taal. Misschien was de noodzaak om met specifieke soortgenoten te communiceren wel de drijvende kracht achter de evolutie van vocaal leren. Deze studie draagt ook bij aan het groeiende bewijs dat veel dierlijke communicatie opzettelijk is. Het zijn niet altijd eenvoudigweg reflexmatige emotionele reacties, zoals eerder gedacht.”

Meer onderzoek
De wetenschappers stellen dat meer onderzoek nodig is om te begrijpen in welke situaties olifanten precies namen gebruiken. Ze suggereren ook dat dit begrip kan helpen bij het ontrafelen van de oorsprong van namen bij zowel mensen als olifanten. Daarnaast benadrukt Pardo dat er meer gegevens nodig zijn om te begrijpen hoe olifanten hun namen gebruiken en of ze ook andere dingen, zoals voedsel, water en plaatsen, van een naam voorzien. “Ik denk dat deze studie echt de cognitieve en sociale complexiteit van olifanten onderstreept,” zegt hij. “De ontdekking opent bovendien de deur naar meer onderzoek naar de evolutie van complexe, aangeleerde communicatie in het algemeen.”

Tegelijkertijd hoopt Pardo dat de studie mensen kan helpen om zich meer verbonden te voelen met olifanten. “Als ze zich meer verbonden voelen, zal dat hopelijk ook leiden tot een vreedzamere co-existentie tussen mensen en olifanten,” merkt Pardo op. “Dit conflict vormt een grote bedreiging voor de olifantenpopulatie. Daarom kan alles wat dit kan verminderen van onschatbare waarde zijn voor hun behoud. Bovendien roept deze studie ethische vragen op over hoe we olifanten in gevangenschap behandelen. Samen met ander onderzoek benadrukt het dat olifanten complexe en gevoelige wezens zijn, en dat ze niet mogen worden gebruikt voor menselijk gewin als dat ten koste gaat van hun eigen welzijn.”

Bronmateriaal

"Elephants have names for each other like people do, new study shows" - Colorado State University
Interview met Michael Pardo
Afbeelding bovenaan dit artikel: George Wittemyer

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd