En zo heeft een nietsvermoedende prooi al snel het nakijken.
Het moeraspareltje (Theridiosoma gemmosum) is een opmerkelijk spinnetje. Dat heeft vooral te maken met zijn eigenaardige jachttechniek. Zo katapulteert hij zijn web en zichzelf om een nietsvermoedend slachtoffer te vangen. Wat onderzoekers echter nog niet begrepen, is hoe het moeraspareltje weet dat er een prooi in de buurt is, zelfs voordat die het web heeft geraakt.
De jachttechniek van moeraspareltjes
Gewapend met een net en drietand was de retiarius (een Romeinse gladiator) een opvallende verschijning in de gladiatorenspelen van Rome. Zijn beste kans op overleving was om snel een zwaarbewapende tegenstander te verstrikken met zijn gewogen net. Opmerkelijk genoeg passen sommige spinnen een soortgelijke strategie toe. En daar is het moeraspareltje dus een goed voorbeeld van. Wanneer hij een prooi in het vizier heeft, trekt hij het midden van zijn platte web naar achteren, waardoor een kegelvorm ontstaat, met de spin aan de punt. Vervolgens houdt hij het web vast met een ankerdraad en katapulteert zijn web en zichzelf zodra er een insect voorbijkomt, zodat deze vast komt te zitten in de kleverige spiraal.
Kunnen ze horen?
Een paar jaar geleden ontdekten onderzoekers dat ze de sluwe spinnen konden misleiden door simpelweg met hun vingers te knippen. Dit riep een intrigerende vraag op: zouden deze spinnen in staat zijn te horen en op die manier weten wanneer ze hun web moeten afschieten, zelfs voordat hun slachtoffers erin vastzitten?
Op zoek naar moeraspareltjes
Onderzoekers besloten de reacties van de spinnen te testen. Maar daarvoor moesten ze wel eerst moeraspareltjes zien te vinden. “Moeraspareltjes zijn echt klein, dus het kan best lastig zijn om ze op te sporen”, herinnert onderzoeker Sarah Han zich, die urenlang op de rivieroevers doorbracht, speurend naar de spin in spleten en rotsen. “Het duurt even voordat je oog ervoor hebt”, lacht ze. Toen ze de spinnen in het lab had geplaatst, met takken om hun web op te bouwen, ging Han op zoek naar muggen om de spinnen te lokken. Ze bevestigde afzonderlijke mugjes – met vleugels die vrij konden flapperen alsof ze voorbij vlogen – aan zwarte papierstroken en zwaaide deze vlak voor het kegelvormige web van de spin terwijl ze filmde.
Een vastgemaakte mug met fladderende vleugels wordt dichter naar de spin gebracht.
Prooi
Het leidt tot een verrassende ontdekking. Zo blijkt dat de spin inderdaad zijn web katapulteert zodra de fladderende muggen in de buurt kwamen. Maar toen Han de opnames nauwkeuriger bekeek, werd duidelijk dat de insecten het web nooit met hun uitstekende voorpoten aanraakten. De spinnen lieten hun web al los, zelfs voordat een insect het web raakte. Toen Han hetzelfde trucje probeerde, maar nu een stemvork met de toon van het gezoem van de vleugels voor het web zwaaide, lieten de spinnen nog steeds hun web los.
Een bewegingsloze vastgemaakte mug wordt geprikkeld om met haar vleugels te gaan fladderen.
Horen
Dit betekent dat moeraspareltjes het geluid van naderende mugjes oppikken. Vervolgens laten ze hun web los zodra de mugjes binnen bereik komen, nog voordat het insect erin verstrikt raakt. Dit werpt echter een andere interessante vraag op. Spinnen hebben namelijk geen oren. Hoe kunnen ze het irritante gezoem van muggen dan horen? Han vermoedt dat moeraspareltjes mogelijk de naderende muggen horen via geluidssensitieve haren op hun poten. Dezelfde tactiek houdt Deinopis, een spinnengeslacht uit de familie Deinopidae met opmerkelijk grote ogen, er overigens ook op na.
Snelheid
Leuk feitje: het team heeft ook gemeten hoe snel het web door de lucht vloog op het moment dat de spinnen hun web katapulteerden. Het web bleek een versnelling van 50g (504m/s²) te bereiken en indrukwekkende snelheden van bijna 1 m/s te halen. Dat is genoeg om een mug in 38 milliseconden te vangen – veel te snel voor het insect om te ontsnappen. Han merkte ook op dat de spinnen veel vaker (76 procent) hun web loslieten wanneer de mug voor het web zat, in plaats van erachter (29 procent). Ze vermoedt dat de spinnen het geluid dat door het web hun lichaam bereikt vergelijkt met de trillingen die via de lucht naar hun poten reizen, om te bepalen of een insect voor of achter het web zit. Op die manier kunnen ze een ‘misfire’ voorkomen.
Kortom, met deze studie, gepubliceerd in Journal of Experimental Biology, hebben onderzoekers ontdekt dat moeraspareltjes het geluid van voorbijvliegende muggen gebruiken om hun aanval heel precies te timen. Dit laat zien hoe fijngevoelig en geavanceerd hun zintuigen zijn. De studie vergroot de lijst van spinnensoorten die kunnen ‘horen’ en toont bovendien aan dat sommige spinnen bijzonder goed zijn in het opsporen van geluid.
