De kans dat de ijsberg een grote impact heeft op het ecosysteem van het eiland is klein, omdat het waarschijnlijk in kleinere stukken zal breken en uiteindelijk zal smelten.
Eind januari luidden onderzoekers de noodklok. De grootste en oudste ijsberg te wereld, A23a, was namelijk in beweging gekomen en lag regelrecht op ramkoers met het afgelegen eiland Zuid-Georgië. Onderzoekers hielden dan ook hun hart vast. Als de ijsberg daar vast zou komen te zitten, zou het flink wat problemen kunnen veroorzaken voor de pinguïns en zeehonden die er wonen. Maar gelukkig lijkt het gevaar nu geweken.
Grootste ijsberg ter wereld
A23a, de grootste ijsberg ter wereld, heeft een oppervlakte van bijna 3.500 vierkante kilometer en een dikte van 400 meter. Het ijsblok is dus echt gigantisch. “Het lijkt wel een torenwand die uit de oceaan oprijst, zich uitstrekkend van horizon tot horizon”, vertelt Andrew Meijers, oceanograaf bij de British Antarctic Survey. “IJsbergen van deze gigantische afmetingen komen niet vaak voor – in de afgelopen vijf jaar zagen we slechts twee andere ijsbergen van vergelijkbare grootte in hetzelfde gebied, en daarvoor waren ze ook maar af en toe te vinden.”
De reis van A23a
Na 30 jaar vast te hebben gezeten in de Weddellzee, begon de ijsberg in 2020 langzaam te bewegen. Afgelopen januari bleek dat A23a rechtstreeks op Zuid-Georgië afstevende. En dat was zorgwekkend. Het eiland herbergt een van de rijkste mariene ecosystemen ter wereld, met meer soorten dan de Galapagos. Als de ijsberg voor de kust van het eiland vast zou komen te zitten, zou dit mogelijk vitale voedselroutes blokkeren voor koningspinguïns en zeehonden. Deze verstoring zou vervolgens kunnen leiden tot hogere sterftecijfers bij pinguïnkuikens en zeehondenpups, omdat hun ouders moeite hebben om voedsel te vinden.
Vastgelopen
Maar het lijkt erop dat het verhaal van ’s werelds grootste ijsberg met een sisser afloopt. A23a is namelijk eindelijk tot stilstand gekomen. “De ijsberg is vastgelopen op de zeebodem bij Zuid-Georgië, ongeveer 90 kilometer van de kust”, aldus Meijers.
Zuid-Georgië
Dit betekent dat de dreiging voor de dieren op Zuid-Georgië ook voorbij is. “Als de ijsberg blijft liggen, verwachten we niet dat het een grote impact heeft op de wilde dieren van Zuid-Georgië”, zegt Meijers. “De ijsbergen die deze route al eerder volgden, vielen vaak snel uiteen en smolten. Het is dan ook onwaarschijnlijk dat de zeehonden- en pinguïnpopulaties van Zuid-Georgië er veel hinder van zullen ondervinden. Overigens is het nog wel steeds mogelijk dat de ijsberg hun route naar voedselgebieden blokkeert, waardoor de volwassenen meer energie moeten besteden aan het omzeilen van de ijsberg. Dit zou de hoeveelheid voedsel voor de pups en kuikens op het eiland kunnen verminderen, wat zou kunnen leiden tot een hogere sterfte. Een soortgelijk scenario deed zich voor in 2004, maar dan in de Rosszee, niet bij Zuid-Georgië. Aan de andere kant kan de ijsberg ook voordelen bieden: als hij de oceaanproductiviteit verhoogt, kan dit de lokale populaties van zeehonden en pinguïns juist ten goede komen.”
Voedingsstoffen
Het wordt dan ook spannend om te zien wat er nu gebeurt. Wetenschappers zijn vooral benieuwd naar hoe de ijsberg het lokale ecosysteem zal beïnvloeden. De voedingsstoffen die vrijkomen door het vastlopen en smelten van de ijsberg kunnen de beschikbaarheid van voedsel voor het hele ecosysteem verhogen, inclusief voor de iconische pinguïns en zeehonden. Er lopen verschillende studies die onderzoeken hoe zulke gigantische ijsbergen de oceaanstromen, de chemie van het water en de omliggende ecosystemen beïnvloeden.
Lot van de ijsberg
Uiteindelijk verwachten de onderzoekers dat dit enorme ijsblok door de warmere wateren, samen met de werking van golven en getijden, in kleinere stukken zal breken en zal smelten. “Nu de ijsberg vastzit, is de kans groot dat hij uiteenvalt, al is het bijna onmogelijk te zeggen wanneer dat precies zal gebeuren”, stelt Meijers. “Grote ijsbergen hebben in het verleden indrukwekkende afstanden afgelegd – eentje kwam ooit zelfs binnen 1000 km van Perth, Australië – maar uiteindelijk breken ze altijd in stukken en smelten ze weg.”
Risico’s voor mensen
Het lijkt erop dat de ijsberg ook voor mensen weinig problemen veroorzaakt. Althans, vooralsnog. “Hoewel de ijsberg groot is, kunnen scheepvaartbedrijven in de Zuidelijke Oceaan deze gemakkelijk ontwijken, omdat ze goed op de hoogte zijn van de gevaren en de locatie van A23a”, legt Meijers uit. “Het wordt echter een stuk lastiger als de ijsberg in kleinere stukken breekt. Vissers melden dat eerdere grote ijsbergen bepaalde gebieden langere tijd onbereikbaar hebben gemaakt, doordat de kleinere ijsbergstukken vaak moeilijker te volgen zijn. Dit zou de visserij in het gebied niet alleen ingewikkelder, maar ook potentieel gevaarlijker maken.”
Klimaatverandering
Of deze ijsberg op de een of andere manier te maken heeft met de opwarming van de aarde? “IJsbergen, inclusief indrukwekkende exemplaren zoals deze, maken deel uit van de natuurlijke levenscyclus van de Antarctische (en Groenlandse) ijsschotsen”, zegt Meijers. “Het continentale ijs duwt ze naar de oceaan, waar ze eerst als ijsplaten drijven en uiteindelijk breken door de combinatie van wind, golven en getijden. Toch laten waarnemingen sinds 2000 zien dat de ijsschotsen ongeveer 6000 miljard ton aan massa hebben verloren. Dit verlies wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de toegenomen smelt van het ijs zelf, wat grotendeels wordt toegeschreven aan menselijke klimaatverandering. Dit verlies heeft grote gevolgen voor de oceaanstromingen door de toevoeging van zoetwater, versnelt de zeespiegelstijging en kan onomkeerbare veranderingen veroorzaken, vooral in het kwetsbare westen van Antarctica.”
Onderzoekers zullen A23a nauwlettend in de gaten blijven houden. “Op satellietbeelden lijkt de ijsberg nog steeds zijn indrukwekkende formaat te behouden”, vertelt Meijers. “Hij is nog niet uiteengevallen in kleinere stukken, zoals veel andere ‘megabergen’ eerder deden.” Maar dat is slechts een kwestie van tijd; het uiteindelijke lot van A23a lijkt hoe dan ook bezegeld.
