Het laat zien dat de telescoop zich niet zomaar laat afschrijven.
Enkele weken geleden ging het mis, toen de ondertussen al behoorlijk op leeftijd zijnde ruimtetelescoop te kampen kreeg met technische problemen. Eén van de gyroscopen waar Hubble mee uitgerust is, weigerde plotseling dienst. De afgelopen tijd heeft het Hubble-team hard gewerkt om de telescoop weer aan de praat te krijgen. En met succes, zo bewijst een nieuwe, spectaculaire foto van een nabijgelegen sterrenstelsel.
Probleempje
Al meer dan dertig jaar levert de telescoop maandelijks prachtige foto’s af van planeten en sterren in het universum. Maar ook voor deze telescoop beginnen de jaartjes te tellen en kampt hij af en toe met wat ouderdomskwaaltjes. Zo had één van de gyroscopen aan boord het – wederom – begeven. Eind mei schakelde Hubble dan ook automatisch over naar de ‘veilige modus’. In deze toestand worden wetenschappelijke observaties tijdelijk opgeschort en wacht de telescoop op nieuwe instructies vanaf de grond.
Gyroscopen
Hubble is uitgerust met zes gyroscopen. Deze stellen de telescoop in staat om zich op een object dat deze bestuderen wil, te richten. Maar door tijd heen begonnen de gyroscopen één voor één uit te vallen. Op zich is dat niet zo heel erg. Zo heeft Hubble niet alle zes de gyroscopen nodig om te functioneren. Met drie gyroscopen kan Hubble al goed uit de voeten. Maar nu ook de derde gyroscoop de geest heeft gegeven, begint het toch wat heet onder de voeten te worden. Deze specifieke defecte gyroscoop gaf voortdurend de maximale draaisnelheid aan, ongeacht hoe snel de ruimtetelescoop daadwerkelijk bewoog. Hoewel het team er meerdere keren in slaagde om de elektronica van de gyroscoop te resetten om normale metingen te herstellen, bleken deze oplossingen slechts tijdelijk effectief.
Eén gyroscoop
Er is gelukkig nog een plan B. Hubble kan namelijk overschakelen naar een modus waarbij slechts één gyroscoop actief is, terwijl de tweede gyroscoop als reserve fungeert. Dit idee wordt al langere tijd in overweging genomen. Twintig jaar geleden bedacht NASA al dat deze modus ideaal zou zijn om de levensduur van Hubble te verlengen en ervoor te zorgen dat de telescoop betrouwbare wetenschappelijke ontdekkingen kan blijven doen, zelfs als niet alle gyroscopen operationeel zijn. Dit idee is ook al getest. Tussen 2005 en 2009 gebruikte Hubble al eens twee gyroscopen in plaats van drie. En in 2008 demonstreerde het team ook al kort dat Hubble met één gyroscoop prima uit de voeten kan, zonder dat dit invloed heeft op de kwaliteit van de wetenschappelijke observaties.
Nieuwe modus
De laatste weken heeft het team van Hubble hard gewerkt om de telescoop opnieuw in te stellen. En op 14 juni hervatte de ruimtetelescoop zijn wetenschappelijke operaties. Of de telescoop nog steeds goed functioneert? Oordeel zelf!
Hierboven is de nieuw vrijgegeven foto te bewonderen. Deze nieuwe afbeelding laat NGC 1546 zien, een nabijgelegen sterrenstelsel in het sterrenbeeld Goudvis. De foto biedt een duidelijk zicht op de stofbanen die van bovenaf komen en verlicht worden door de kern van het sterrenstelsel. Het stof absorbeert licht van de kern, wat resulteert in een roodachtige kleur en een roestbruine verschijning van het stof zelf. De kern straalt helder in een geelachtig licht, wat duidt op een populatie oudere sterren. Blauwe gebieden van actieve stervorming glinsteren door het stof heen. Ook zijn verschillende achtergrondstelsels zichtbaar, waaronder een zijwaarts gericht spiraalstelsel net links van NGC 1546.
Beperkingen
De indrukwekkende foto bewijst dat Hubble nog lang geen verleden tijd is. Zelfs nu de telescoop slechts met één gyroscoop werkt, blijft de kwaliteit van zijn foto’s ongekend hoog. Toch zijn er enkele beperkingen. Het observatorium zal meer tijd nodig hebben om zich te richten op een wetenschappelijk doelwit. Ook kan het geen bewegende objecten volgen die dichter bij Mars zijn, al zijn zulke doelen zeldzaam voor Hubble.
Hubble gaat door
Dit zijn echter maar kleinigheidjes. Het NASA-team verwacht dat Hubble de meeste van zijn wetenschappelijke observaties in de nieuwe modus gewoon kan uitvoeren. En dat betekent dat de telescoop zijn grensverleggende waarnemingen van het heelal kan voortzetten. “De nieuwe afbeelding van Hubble van een adembenemend sterrenstelsel laat zien dat onze nieuwe, stabielere richtingsmodus voor de telescoop volledig succesvol is,” onderstreept teamlid Jennifer Wiseman. “Hubble speelt een cruciale rol in de astronomische gereedschapskist van NASA. En we zijn nu klaar voor nog vele jaren van ontdekkingen, waarbij we alles zullen bestuderen van ons zonnestelsel tot exoplaneten en verre sterrenstelsels.”
Het betekent dat het team er wederom in geslaagd is om Hubble op te lappen. En dus kunnen we nog veel meer mooie foto’s en ontdekkingen van de ruimtetelescoop verwachten. En dat is toch bijzonder, zeker als je je bedenkt dat de telescoop, die in 1990 werd gelanceerd, ontworpen was om zo’n 10-15 jaar mee te gaan. Ondertussen is Hubble al meer dan drie decennia actief en vierde onlangs zelfs zijn 34e verjaardag. Dit bewijst dat Hubble niet alleen de grenzen van het heelal verkent, maar ook de grenzen van zijn eigen ontwerp overschrijdt. Hopelijk zal de telescoop nog vele jaren actief blijven en ons blijven verrassen met prachtige beelden van het universum.
