Onderzoekers schoffelen het idee dat ‘alles beter is dan niets’ hard onderuit.
Op veel plekken in de wereld is het dragen van een mondkapje verplicht. En ook in Nederland moeten we eraan geloven. Sinds 1 juni moeten we ‘m al op als we met de trein of de bus reizen. En ook op vijf drukke plekken in de binnenstad van Amsterdam geldt voor iedereen die dertien jaar of ouder is een mondkapjesplicht. Ondertussen zijn er al talloze mondkapjes op de markt verschenen en knutselen sommige creatievelingen hun eigen mondkapje in elkaar. Maar welke bieden eigenlijk de beste bescherming? En welke halen helemaal niets uit? Wetenschappers zochten het in een nieuwe studie uit!
Mondkapje
Of het dragen van een mondkapje daadwerkelijk helpt om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, staat al enige tijd ter discussie. Zo zouden mondkapjes alleen zin hebben als ernstig zieke patiënten veel virus verspreiden. Maar hoe nuttig is het eigenlijk als gezonde mensen mondkapjes dragen? Daar werd veel over gedebatteerd. Sommigen zien het gebruik van mondkapjes op straat en in openbare gelegenheden als een belangrijke wijze waarop verspreiding van het virus voorkomen of in ieder geval beperkt kan worden. Dat komt omdat er ook veel mensen zijn die geen symptomen hebben, maar wel het virus onder de leden hebben en zo gemakkelijk anderen besmetten. Maar er zijn ook mensen die vrezen dat het gebruik van mondkapjes een gevoel van schijnveiligheid creëert. En ons eigen RIVM stelt al maanden weinig te zien in het gebruik van niet-medische mondkapjes in privétijd. De adviezen voor het dragen van een mondkapje lopen dan ook van land tot land sterk uiteen. En de vraag is of we de coronacrisis kunnen bezweren door allemaal een mondkapje voor te doen. Maar onderzoeker Isaac Henrion twijfelt niet. “Mondkapjes werken,” zegt hij tegen Scientias.nl. “Er bestaat veel bewijs uit verschillende vakgebieden, denk aan epidemiologie, virologie, optische fysica en vloeistofdynamica. Bovendien zien we dat de verspreiding van het virus in de landen waar iedereen mondkapjes draagt sterk is afgenomen.”
In veel landen om ons heen zien we dat het verplicht is om een mondkapje te dragen in afgesloten ruimtes buitenshuis en wanneer mensen in de buurt zijn van anderen waar ze niet mee samenwonen. Het nieuwe coronavirus verspreidt zich namelijk via druppeltjes die bijvoorbeeld vrijkomen als mensen hoesten, niezen of praten. Het dragen van een mondkapje voorkomt dat deze druppeltjes en aerosolen – die lang in afgesloten ruimtes kunnen blijven hangen – in het wilde weg vliegen. En als deze druppeltjes ook nog eens virusdeeltjes bevatten, kan dit ertoe bijdragen dat mensen besmet raken. Het is echter niet nodig om een mondkapje te dragen als je buiten bent, of op minstens 1,5 meter afstand van een ander bevindt.
Toch blijkt dat niet alle mondkapjes het nut dienen. In een nieuwe studie hebben onderzoekers veertien verschillende mondkapjes gerangschikt in volgorde van effectiviteit. Op de foto hieronder staan de bestudeerde mondkapjes afgebeeld.
In het experiment gebruikten de onderzoekers een simpele doos, een laser, een lens en een mobiele telefooncamera om de beschermende werking van verschillende soorten mondkapjes te testen (bekijk de video hieronder). Dit deden ze met behulp van proefpersonen die in tegenstelling tot andere studies niet niezen of hoesten, maar luid spreken. “Door te praten ontstaan er aerosolen en kleine druppeltjes,” legt Henrion uit. “En dus moeten we het probleem in de kiem smoren. Dat is heel belangrijk, omdat we weten dat veel besmettingen plaatsvinden door mensen die geen symptomen hebben. Onze studie levert bewijs dat het dragen van een mondkapje de overgrote meerderheid van de deeltjes die je uitstoot tijdens het praten, tegenhoudt.”
Beste uit de test
Veelbelovende resultaten, maar welke mondkapjes zijn nou het meest effectief? “De mondkapjes die het best bescherming bieden, zijn het N95-masker, een chirurgisch mondkapje en een katoenen mondkapje met een binnenlaag van polypropyleen,” vertelt Henrion. “Met de hand genaaide, tweelaags katoenen mondkapjes zoals sommigen thuis in elkaar knutselen, presteerden ook erg goed: ze stopten ongeveer 80 procent van de druppeltjes (in vergelijking met het dragen van geen mondkapje).” Wil je dus jezelf en de ander zo goed mogelijk beschermen, dan kun je dus het beste deze mondkapjes aanschaffen. Daar heeft de onderzoeker trouwens ook een verklaring voor. “N95-maskers werken zo goed omdat ze effectief aerosolen en druppels tegenhouden,” legt Henrion uit. “Ze zijn goed afgedicht en bestaan uit hoogwaardig filtermateriaal. Door de strakke pasvorm wordt je gedwongen door dit filtermateriaal te ademen en te spreken. Chirurgische mondkapjes bestaan eigenlijk uit hetzelfde materiaal, maar hebben een iets minder strakke pasvorm.” Bovendien bestaan deze mondkapjes uit polypropyleen. En hiervan is bekend dat het effectief microben en druppeltjes kan afweren. Verrassend genoeg scoorden de katoenen mondkapjes ook heel hoog. “Als je dus een mondkapje draagt zonder polypropyleen, hoef je je niet meteen zorgen te maken,” zegt Henrion. “Een zelfgemaakt katoenen mondkapje doet zijn werk ook heel goed.”
Bandana’s en windkragen
Zoals gezegd kwamen niet alle mondkapjes goed uit de test. Bandana’s en windkragen van fleece kun je beter vermijden. Sterker nog, de onderzoekers kwamen erachter dat je nog beter géén mondkapje kan dragen. Bandana’s en windkragen van fleece maken het probleem alleen maar erger. “Deze stoffen bleken in onze experimenten grotere deeltjes af te breken in kleinere,” legt Henrion uit. “Dit is helemaal niet goed, want kleine druppeltjes en aerosolen kunnen verder reizen en blijven tevens langer in de lucht hangen dan grotere druppeltjes, die juist snel op de grond vallen. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat deze aerosolen een belangrijke transmissievector zijn. We weten niet precies waarom bandana’s en windkragen van fleece deze eigenschap hebben, maar het komt eerder door het textiel dan door de stijl.” En dat is eigenlijk een hele verrassende ontdekking. “Het idee dat ‘alles beter is dan niets’ gaat hier dus niet op,” gaat Henrion verder. “Bandana’s en windkragen zijn heel onbetrouwbaar.”
Belangrijk
Ben je dus nog op zoek naar een goed mondkapje, dan is het belangrijk om met een aantal zaken rekening te houden. “Zorg ervoor dat je er een krijgt die bestaat uit twee lagen dicht geweven materiaal,” legt Henrion uit. “100 procent katoen is het beste. Vermijd rekbare materialen, want als ze uitrekken worden de fijne openingetjes in het mondkapje groter en kunnen er meer druppeltjes door naar buiten sijpelen. De pasvorm is ook heel belangrijk. Het mondkapje moet dicht op het gezicht zitten en de kin en de neus bedekken, zodat druppeltjes niet uit de achterkant of de zijkant kunnen ontsnappen.”
Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat bedrijven die mondkapjes fabriceren goede informatie over het product leveren om de best mogelijke bescherming te garanderen. En daarna is het natuurlijk aan onszelf om mondkapjes op de juiste manier te gebruiken. Want ook als we mondkapjes op de verkeerde manier dragen, bieden zelfs de best beoordeelde mondkapjes nauwelijks, of zelfs geen bescherming. Bovendien moeten we ons ervan bewust zijn dat het dragen van mondkapjes andere maatregelen gericht op het beperken van de verspreiding van het coronavirus niet vervangt. Andere maatregelen – zoals social distancing, handen wassen en jezelf isoleren als je ziek bent – blijven hoe dan ook van cruciaal belang.
