Straatverlichting en verlichte reclameborden kunnen helpen om criminaliteit te voorkomen, de veiligheid op de wegen te verbeteren en het uiterlijk van het landschap te verfraaien. Maar het heeft mogelijk ook desastreuse gevolgen voor onze gezondheid.
De essentie van de nacht is duisternis. Maar dat is tegenwoordig allang niet meer zo. Onze aarde wordt ‘s nachts namelijk steeds sterker verlicht. Sterker nog, lichtvervuiling is in 25 jaar tijd met zeker 49 procent toegenomen. Het is slecht nieuws voor prooidieren. Want als we de duisternis wegnemen, nemen we dat wat veel soorten tegen predatie beschermt, ook weg. Maar lichtvervuiling heeft niet alleen ecologische gevolgen. Het blijkt ook schadelijk te zijn voor onze gezondheid; het vergroot mogelijk de kans op de ziekte van Alzheimer.
Studie
De onderzoekers komen tot deze conclusie nadat ze kaarten van lichtvervuiling in de 48 onderste Amerikaanse staten hadden bestudeerd. Daarnaast keken ze naar medische gegevens over factoren die bekend staan of vermoed worden risicofactoren voor Alzheimer te zijn. Ze verzamelden gegevens over de nachtelijke lichtintensiteit in elke staat en verdeelden deze in vijf categorieën, van het minste tot het meeste nachtelijke licht.
Alzheimer
Op deze manier ontdekten ze dat lichtvervuiling in verband kan worden gebracht met een hogere kans op de ziekte van Alzheimer. Vooral bij jongeren, opvallend genoeg. Bij mensen van 65 jaar en ouder blijkt Alzheimer sterker samen te hangen met nachtelijke lichtvervuiling dan met andere factoren zoals alcoholmisbruik, chronische nierziekte, depressie en obesitas. Andere risicofactoren zoals diabetes, hoge bloeddruk en beroerte zijn echter sterker gerelateerd aan Alzheimer dan lichtvervuiling. Maar bij mensen onder de 65 jaar zagen de onderzoekers een heel ander patroon: een hogere blootstelling aan nachtelijk licht blijkt namelijk in verband te kunnen worden gebracht met een groter risico op Alzheimer dan welke andere risicofactor dan ook. Dit suggereert dat jongere mensen mogelijk gevoeliger zijn voor de effecten van lichtvervuiling. “We laten zien dat er een verband bestaat tussen de prevalentie van Alzheimer en blootstelling aan licht ’s nachts, vooral bij mensen onder de 65 jaar,” concludeert onderzoeker Robin Voigt-Zuwala. “Nachtelijke lichtvervuiling, een omgevingsfactor die we kunnen aanpassen, zou wel eens een belangrijke risicofactor voor Alzheimer kunnen zijn.”
Verband
Een prangende vraag is wat er precies aan het verband tussen lichtvervuiling en Alzheimer ten grondslag ligt. “Ik denk dat lichtvervuiling de algehele gezondheid beïnvloedt, inclusief de cognitieve gezondheid, doordat het het circadiaan ritme (zie kader, red.) verstoort,” legt Voigt-Zuwala in een interview met Scientias.nl uit. “Ons onderzoek heeft laten zien dat deze verstoring kan leiden tot ontstekingsreacties in het darmmicrobioom. Dit kan op zijn beurt darmlekkage veroorzaken wat mogelijk bijdraagt aan neurodegeneratie. Er is echter meer onderzoek nodig om deze theorie te bevestigen.”
Het menselijk lichaam heeft een interne klok, ook wel de biologische klok genoemd. Hierdoor houden we er allemaal een dag-nachtritme van ongeveer 24 uur op na. Dit ritme wordt ook wel het circadiane ritme genoemd (‘circa één dag’). Dit ritme speelt een belangrijke rol in het slaap-waakritme, maar ook in een groot aantal andere lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt de biologische klok processen zoals hormoonafgifte (o.a. melatonine en cortisol) en de glucosehuishouding. Verschillende lichaamsfuncties waaronder lichaamstemperatuur, honger en verzadiging, worden ook gereguleerd door de biologische klok. De biologische klok zorgt er dus voor dat de processen in ons lichaam op het juiste moment plaatsvinden. Verstoringen in de biologische klok kunnen optreden door verschillende oorzaken zoals nachtwerk, een jetlag of door langdurig gebruik van lichtgevende schermen in de avond.
Het is op dit moment ook nog niet precies duidelijk waarom jongere mensen mogelijk kwetsbaarder zijn, maar het kan te maken hebben met individuele verschillen in hoe zij op licht reageren. “Sommige genetische factoren die vroegtijdige Alzheimer beïnvloeden, kunnen ook de manier veranderen waarop mensen reageren op biologische stress, wat kan verklaren waarom zij gevoeliger zijn voor nachtelijk licht,” vertelt Voigt-Zuwala. “Daarnaast wonen jongere mensen vaker in stedelijke gebieden en hebben zij vaak levensstijlen die hun blootstelling aan licht ’s nachts verhogen.”
Licht
Bovendien blijkt dat sommige soorten licht een grotere invloed hebben dan andere. “Onderzoeken laten zien dat blauw licht (met korte golflengtes) de grootste invloed heeft op het circadiaan ritme,” merkt Voigt-Zuwala op. “Dit is dan ook het licht dat je het beste kunt vermijden. “Gedempt licht en rood licht (met lange golflengtes) zijn minder verstorend voor het circadiaan ritme.”
Binnenshuis
Overigens gaat het hierbij niet alleen om blootstelling aan licht buitenshuis. Want de onderzoekers vermoeden dat binnenshuis licht weleens net zo belangrijk zou kunnen zijn en tevens het risico op Alzheimer zou kunnen verhogen. “Binnenlicht speelt ook een cruciale rol,” onderstreept Voigt-Zuwala. “Mijn toekomstige onderzoek zal zich richten op hoe blootstelling aan licht binnen en buiten het huis de cognitieve gezondheid van ouderen beïnvloedt.”
Bewust
Volgens Voigt-Zuwala zouden we de bevindingen uit haar studie overigens niet als verontrustend moeten zien. “Wel moet men zich ervan bewust zijn,” benadrukt ze. “Deze informatie zou mensen moeten aanmoedigen om maatregelen te nemen om de blootstelling aan licht ’s nachts te verminderen. En dat kan al met eenvoudige aanpassingen in hun levensstijl.”
Volgens Voigt-Zuwala is het echt belangrijk dat we het probleem serieus nemen. “Het verminderen van blootstelling aan licht ’s nachts kan mogelijk helpen om het risico op Alzheimer te verlagen,” zegt ze. “Iedereen, vooral mensen die risico lopen door familiegeschiedenis of genetische aanleg, zou maatregelen moeten nemen om blootstelling aan nachtelijk licht te beperken. Dat kan al met eenvoudige maatregelen, zoals het ophangen van verduisterende gordijnen of het dragen van een oogmasker tijdens het slapen. Dit kan bijzonder nuttig zijn voor mensen die wonen in gebieden met veel lichtvervuiling. Daarnaast kun je binnen dimmers, slimme lampen of lichtschakelaars plaatsen. Als je thuis nog felblauwe LED-lampen hebt, kun je ook overwegen om deze te vervangen door lampen met warme tinten. Het is ook handig om blauwlichtfilters te gebruiken op je telefoon, tablet en computer en blauwlicht blokkerende brillen te dragen tijdens het tv-kijken. Buiten kun je onnodige lampen weghalen of vervangen door lampen met een warmer licht. Als wordt bevestigt dat het verminderen van blootstelling aan licht ’s nachts echt helpt om het risico op Alzheimer te verlagen, zou iedereen deze maatregelen moeten toepassen.”
