En mensen dreigen op hetzelfde eiland op korte termijn nog eens 20 miljoen jaar aan evolutie weg te vagen.
Tot die schokkende ontdekking is een internationaal team van onderzoekers gekomen nadat het zich boog over de dieren die op Madagaskar leven. De bevindingen zijn terug te lezen in het blad Nature Communications.
Over Madagaskar
Madagaskar is een flink eiland – ongeveer net zo groot als Frankrijk – voor de kust van Afrika. Madagaskar is echter niet altijd een eiland geweest; ooit zat het vast aan Afrika – waar het zich 150 miljoen jaar geleden van losmaakte – en India – waar het 80 miljoen jaar geleden afscheid van nam. En sindsdien zijn de planten en dieren die op het eiland – volledig geïsoleerd van de rest van de wereld – leven, evolutionair gezien hun eigen weg gegaan. Daarbij hebben soorten zich – mede doordat Madagaskar een schat aan verschillende landschappen herbergt (van met regenwoud beklede bergen tot laaggelegen woestijngebieden) veel sneller dan hun op het vasteland levende familieleden opgesplitst in verschillende nieuwe soorten. En veel van die dieren, maar ook plantensoorten (zo’n 90 procent) komen ook alleen op Madagaskar voor. Het resultaat is een eiland met een enorme biodiversiteit. Maar die biodiversiteit is fragiel. Diersoorten hebben zich helemaal aangepast aan kleine, veelal unieke leefgebieden en dat maakt ze kwetsbaar. Want als zo’n leefgebied wordt aangetast of zelfs onleefbaar wordt, is er ook voor zo’n diersoort geen toekomst meer. En als zo’n enkel op Madagaskar levende soort verdwijnt, is deze ook echt voorgoed weg.
Dertig soorten uitgestorven, 120 soorten bedreigd
Het is helaas geen donker toekomstscenario. Sinds mensen het eiland 2500 jaar geleden permanent gingen bewonen, zijn er al zo’n 30 zoogdiersoorten uitgestorven, waaronder een lemuur ter grootte van een mannelijke gorilla en drie soorten dwergnijlpaarden. Op dit moment zijn er nog zo’n 219 zoogdieren op Madagaskar te vinden, waarvan er 120(!) met uitsterven bedreigd worden. Dat komt voornamelijk doordat mensen op deze dieren jagen en hun leefgebied aantasten of vernietigen. Ook klimaatverandering speelt de Malagassische zoogdieren parten.
Miljoenen jaren evolutie op het spel
En een nieuwe studie maakt pijnlijk duidelijk wat we precies verliezen als al die soorten inderdaad ten onder gaan. In het onderzoek zijn wetenschappers namelijk nagegaan hoelang de natuur nodig heeft gehad om die unieke verzameling moderne zoogdieren op Madagaskar te creëren en hoelang het zou duren om een vergelijkbaar complexe verzameling te genereren als de huidige zou uitsterven. De cijfers liegen er niet om. Zo zou de natuur ongeveer 3 miljoen jaar nodig hebben om het aantal zoogdieren dat sinds mensen zich op Madagaskar settelden is uitgestorven, te regenereren. En als ook de op dit moment met uitsterven bedreigde diersoorten ten onder gaan, zou er zelfs 23 miljoen jaar aan evolutie overheen moeten gaan om dezelfde diversiteit te verkrijgen. “Dat is veel langer dan wat eerdere studies op andere eilanden – zoals Nieuw-Zeeland of in het Caribisch gebied – hebben uitgewezen,” stelt onderzoeker Luis Valente, verbonden aan Naturalis en de universiteit van Groningen. “We wisten reeds dat Madagaskar qua biodiversiteit een echte hotspot was, maar dit nieuwe onderzoek onthult hoe waardevol die diversiteit is. Het laat – vanuit een ander, evolutionair, perspectief zien wat er middels natuurbehoud op Madagaskar te winnen valt.”
Het onderzoek
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze eerst een enorme dataset samenstelden die de evolutionaire relaties tussen alle zoogdieren die in de afgelopen 2500 jaar op Madagaskar te vinden waren, beschrijft. Ook gingen de onderzoekers na hoelang het voor elke zoogdiersoort geduurd had om zich vanaf hun met andere soorten gedeelde voorouders te evolueren tot de soort die ze nu zijn (of voor hun uitsterven waren). Vervolgens gingen ze met behulp van computersimulaties na hoelang de evolutie van deze volledige bonte verzameling aan diersoorten in beslag heeft genomen. En dus ook hoeveel tijd het proces van natuurlijke evolutie nodig zou hebben om uitgestorven en met uitsterven bedreigde diersoorten – mochten ook zij uitsterven – te vervangen en zo de biodiversiteit te herstellen.
Het leidt tot bizarre cijfers. En daarbij genereert de natuur nog niet eens een exacte kopie van de huidige diersoorten, zo benadrukt onderzoeker Steve Goodman, verbonden aan het Field Museum in Chicago. “In plaats daarvan probeert het model een vergelijkbaar niveau van evolutionaire complexiteit te bereiken en dat kost – hoe die nieuwe soorten er ook uit zouden zien – 23 miljoen jaar.”
Het laat zien dat er veel op het spel staat. En eerlijk is eerlijk: de Malagassische zoogdieren staan er niet best voor. Maar er is nog hoop. “Er is nog steeds een kans om het weer goed te maken,” stelt Goodman. Maar haast is wel geboden. “In feite hebben we nog vijf jaar om het behoud van de Malagassische bossen en de organismen die daarin te vinden zijn, echt een impuls te geven.” Het wordt – mede door de corruptie die op Madagaskar welig tiert – geen gemakkelijke opgave. “Maar we kunnen de handdoek niet in de ring gooien,” vindt Goodman. “Het is overduidelijk dat er complete afstammingslijnen van unieke zoogdieren die enkel op Madagaskar voorkomen reeds verdwenen zijn of dreigen te verdwijnen. En als er geen onmiddellijke actie wordt ondernomen, verliest Madagaskar 23 miljoen jaar aan evolutionaire geschiedenis.”
