Terwijl zwangere vrouwen vooral last hebben van vergeetachtigheid, lijken vissen meer moeite te hebben met het maken van keuzes.
Als je zwanger bent, gebeurt er heel wat in je lijf. Veel vrouwen ervaren daarbij ook wat bekend staat als een ‘zwangerschapsbrein’. Dit kan zich uiten in moeite met concentreren, vergeetachtigheid, het verliezen van spullen, moeite met het vinden van de juiste woorden en andere vormen van mentale verstoringen. Maar blijkbaar is het zwangerschapsbrein niet iets waar alleen mensen last van hebben. Want zelfs vissen lijken iets vergelijkbaars te ervaren.
Het zwangerschapsbrein bij mensen
Er zijn tot nu toe veel onderzoeken uitgevoerd naar hoe zwangerschap de hersenen van mensen beïnvloedt. Deze studies hebben aangetoond hoe verstoringen in neurologische processen, zoals neurogenese (het creëren van nieuwe neuronen), invloed kunnen hebben op het leren en geheugen. Een nieuwe studie onderzoekt dit fenomeen nu voor het eerst bij vissen.
Levendbarende vissen
Hoewel de meeste vissen zich voortplanten door eieren te leggen, zijn er ook soorten die levendbarend zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor populaire aquariumvissen zoals guppy’s, molly’s en platy’s uit de familie Poeciliidae. “Ons doel was om te onderzoeken of vergelijkbare zwangerschapsgerelateerde veranderingen in cognitie en neurogenese ook voorkomen bij andere levendbarende evolutionaire groepen, vooral bij soorten die geen placenta hebben,” vertelt onderzoeker Tiffany Ernst. “Bij zoogdieren wordt aangenomen dat de placenta een rol speelt bij het reguleren van veranderingen in de hersenen van de moeder die gerelateerd zijn aan de zwangerschap.”
Superfoetatie
Om dit te bestuderen, onderzocht Ernst samen met haar team een specifieke vissoort, namelijk Poeciliopsis gracilis. “Deze vissoort is bijzonder interessant omdat ze ‘superfoetatie’ vertonen,” legt Ernst uit. “Dit betekent dat ze tegelijkertijd zwanger kunnen zijn van meerdere broedsels met overlappende leeftijden. In feite zijn mijn vissen bijna voortdurend zwanger gedurende hun volwassen leven. Dit betekent dat eventuele negatieve effecten op cognitie bij deze soort wellicht duidelijker waarneembaar zouden kunnen zijn.” De onderzoekers hoopten inzicht te krijgen in hoe zwangerschap veranderingen in de hersenen kan veroorzaken bij een levendbarende soort die geen zoogdier is. “Dit zou ons helpen begrijpen of levendbarende dieren evolutionaire aanpassingen in hun hersenen hebben ontwikkeld om gezonde zwangerschappen mogelijk te maken,” aldus Ernst.
Het experiment
Om te onderzoeken hoe zwangerschap de manier waarop vissen denken beïnvloedt, trainden onderzoekers zowel zwangere als niet-zwangere vissen om een groene schijf met voedsel te associëren. Daarna kregen ze een opdracht waarbij twee schijven op verschillende plekken werden getoond. Vervolgens testten de onderzoekers hoe flexibel de vissen waren door de plekken van de beloonde en niet-beloonde schijven om te wisselen. Zo wilden ze zien hoe goed de vissen zich konden aanpassen aan de nieuwe plek van het voedsel.
Aarzelend
Ernst en haar team ontdekten dat zowel zwangere als niet-zwangere vissen even goed presteerden in de denktaken. Maar opvallend genoeg waren de zwangere vissen veel aarzelender bij het kiezen van welke schijf ze zouden benaderen. “We hebben geen verschil gevonden in celgroei in de hersengebieden die voornamelijk verantwoordelijk zijn voor leren en geheugen,” vertelt Ernst. “Wat ons echter verraste, was dat zwangere vrouwtjes juist verminderde celgroei vertoonden in de gebieden die betrokken zijn bij het herkennen van geuren.” Deze onverwachte ontdekking suggereert dat zwangerschap bij vissen hun vermogen om geuren in het water te interpreteren kan beïnvloeden. En dit kan op zijn beurt bijdragen aan hun terughoudendheid in het maken van keuzes tijdens cognitieve tests. “Voor P. gracilis kan deze twijfel een aanpassingsstrategie zijn,” vermoedt Ernst. “Hierdoor vermijden vrouwtjes misschien het risico van zoeken naar voedsel wanneer de beloning onzeker is. Op die manier sparen ze energie.”
Kortom, terwijl het zwangerschapsbrein bij mensen vooral invloed heeft op leren en geheugen, lijken bij vissen vooral de besluitvorming en sensorische waarneming te worden aangetast. “Ons onderzoek suggereert dat zwangerschap bij vissen de moederlijke cognitie kan beïnvloeden en de groei van hersencellen kan veranderen, maar niet op dezelfde manier als bij zoogdieren,” concludeert Ernst. “Dit betekent dat zwangerschap bij verschillende soorten verschillende effecten op de hersenen kan hebben. En dit kan op zijn beurt weer van invloed zijn op hoe moeders zich aanpassen aan de uitdagingen van levendbarende voortplanting, zowel op mentaal als lichamelijk gebied.”