De eerste directe aanwijzingen daarvoor kunnen echter nog wel 15 jaar op zich laten wachten.
Saturnus’ grote maan Titan is een verre en vreemde wereld. Maar misschien dat deze meer overeenkomsten met de aarde vertoont dan je zou denken. Mogelijk is Titan namelijk het meest aardachtige hemellichaam in ons zonnestelsel, waar ook stofhozen aan de orde van de dag zijn.
Duinen
Het Cassini-ruimtevaartuig dat tussen 2004 en 2017 rond Saturnus cirkelde ontdekte immense duinen van soms wel 100 meter hoog die maar liefst dertig procent van het oppervlak bedekken. Bovendien trof Cassini een grote stofstorm aan. Aangenomen wordt dat het stof in de duinen van Titan afkomstig is van koolwaterstofaërosolen die uit de atmosfeer van de maan regenen. Deze deeltjes hebben waarschijnlijk een plakkerige structuur in tegenstelling tot het meer bekende gruis op aarde of op Mars.
Dat de wind op Saturnus’ maan Titan waait, lijkt dus vanzelfsprekend. Maar betekent dit dat er ook heuse stofhozen op het toneel kunnen verschijnen? “De winden aan het oppervlak van Titan zijn meestal erg zwak,” vertelt onderzoeksleider Brian Jackson. “Normaal staat er waarschijnlijk niet zoveel wind.” Dit heeft te maken met de bijzondere atmosfeer van Titan, die anderhalf keer de dichtheid heeft als die van de aarde. Bovendien is deze zo groot en ‘opgeblazen’ dat lucht moeilijk in beweging komt. “Het betekent dat er normaal gesproken geen grote winden waaien op het oppervlak van Titan,” aldus Jackson. Maar dat betekent niet dat er niet af en toe een stofhoos voorbij raast. “Stofhozen zouden een van de belangrijkste mechanismen kunnen zijn die stof rond de planeet vervoeren – als ze bestaan.”
Studie
Inderdaad, want tot op heden zijn er geen stofhozen op Titan waargenomen. De onderzoekers baseren zich dan ook op meteorologische modellen toegepast op gegevens van het maanoppervlak verkregen tijdens het korte bezoek van ruimtesonde Cassini-Huygens in 2005. Daarnaast joeg Jackson samen met zijn studenten op stofhozen in de Amerikaanse Alvord-woestijn, te vinden in het zuidoosten van de staat Oregon. Kleine drones uitgerust met meteorologische instrumenten vlogen door de lucht in een poging om binnenin een stoofhoos te turen.
Een stofhoos – ook wel stofduivel genoemd – is een draaiende zuil lucht die ontstaat doordat de lucht aan het oppervlak warmer is dan de lucht daarboven. Ze vormen zich vaak in droge, kalme omstandigheden wanneer zonlicht de grond en lucht aan het oppervlak opwarmt. Stijgende warme lucht creëert wervels die zichtbaar worden gemaakt door zand en stof dat in de werveling is gevangen. Hoewel stofhozen enkele overeenkomsten vertonen met tornado’s, zijn stofhozen in tegenstelling tot tornado’s altijd droog en worden ze niet zo groot. Bovendien zijn ze minder verwoestend.
Op aarde krijgen we weleens te maken met stofhozen en bovendien zijn er ook stofhozen die op Mars huishouden. Uitzonderlijk droge omstandigheden op de rode planeet wekken vooral tijdens de Martiaanse zomer veel stofhozen op, die vele malen groter worden dan op aarde. De atmosfeer van Mars is echter zo dun, dat zelfs winden die met 320 kilometer per uur over de planeet waaien, slechts een zacht geraas veroorzaken. Dit fenomeen maakt stofhozen een belangrijk mechanisme voor de wereldwijde circulatie van stof op Mars en spelen bovendien een belangrijke rol in het klimaat.
Mochten er stofhozen op Titan woeden, dan zouden deze mogelijk een even belangrijke rol kunnen vervullen. Toch zullen we nog even geduld moeten hebben en moeten wachten op de volgende missie naar Titan willen we een sluitend antwoord krijgen. Die volgende missie zal overigens in 2026 gelanceerd worden. De drone Dragonfly zal dan het luchtruim kiezen en in acht jaar tijd naar Titan afreizen om te onderzoeken of er leven op de maan mogelijk is. Of mogelijke stofhozen de verkenning van de vliegende sonde in de weg zullen zitten? Volgens Jackson is die kans klein. De bedoeling is dat Dragonfly verschillende locaties zal aandoen om monsters te nemen. De instrumenten aan boord van Dragonfly zullen vervolgens bestuderen hoe ver de prebiotische processen op alle aangedane plekke gevorderd zijn.
